چکیده:
این مقاله به بررسی اهمیت خط بهعنوان شکلی ناب در سواد بصری جهان میپردازد.در این مسیر شکلهای قراردادی حروف،بهعنوان ارکان اصلی سواد بصری به شمار میآید و محقق بر آن است که علت به وجود آمدن خط و روند شکلگیری و تحولات به وجود آمده در حروف الفبا،نتیجه رشد تفکر بصری انسان و پالایش دید او به پدیدههای پیرامون خود است که در طی زمان ارتباطات بصری را به وجود آورده است.ذهنیت موجزیکه اساس ایجاد این نوع ارتباط است با دستیابی به علوم و فنون جدید،زمینههای رشد سواد بصری را توسط هنر پیامرسان گرافیک وسعت میبخشد و از خط بهعنوان یک شکل ناب و به دور از واسطههای تصویری محض،برای انتقال سریع پیام بهره میبرد. فرض بر آن است که اساس شکل خط در طول زمان ثابت بوده و تفاوتهای موجود در خطوط الفبایی،زاییده دیدگاههای بصری در تمدنهای مختلف است و با نگاهی موشکافانه و تخصصی میتوان دریافت که همه خطوط کما بیش از شکلهای ناب و پالایش یافته مشابهی به وجود آمدهاند.در واقع تصویر به دست آمده از پدیدههای پیرامون در شکل پالایش یافته خود به خط تبدیل شده و اندک اندک با پالایشی چندین باره به صورت کاملا مجرد ظهور کرده است. خط به دلیل غنای بصری خود توسط پیشینیان ما شده است.چهارچوب اصلی این مقاله با شناخت سواد بصری و ارتباط آن با خط،شکل یافته و با اشاره به پیشینههای مستند تاریخی و تقسیمبندی خطوط کلیدی و تأثیرگذار بر روند تحولات خط به شاخصهای بصری هریک اشاره دارد.با بررسی این شاخصها به شکلهای واحدی که در همه خطوط وجود دارد،دست مییابیم و بدین وسیله خط بهعنوان شکلی ناب در سواد بصری جهان به شمار میرود.
خلاصه ماشینی:
"تا اوایل قرن نوزدهم میلادی،«اهل تحقیق را گمان بر آن بود که اصل و ریشه خطوط دنیا از سه خط چینی،هندی و سامی برخاسته است و خطوط مصری و میخی از خطوط اصلی دیگری هستند که از مراحل تصویری محفوظ ماندهاند، اما بعدها همگی به این نتیجه رسیدند که کلیه خطوط از خط فینیقی(کنعانی)گرفته شدهاند و تنها خطوط مصری و چینی باقیمانده خط تصویری قدیم هستند،اما بیتردید خط فینیقی،قدیمیترین و سهلترین خط الفبایی دنیای قدیم بوده است و خط آرامی(منشا بشر خطوط،بهویژه خطوط شرقی،خطوط هندی،خطوط آسیای جنوب شرقی شامل:خطوط آسیای مرکزی،خطوط س- سریانی،نبطی،عربی و کوفی)و خط یونانی(منشا خطوط غربی،بهویژه خطوط معاصر اروپایی)از آن سرچشمه گرفتهاند و در اینکه خط فینیقی خود از چه خطی نشأت یافته است و آیا اصل آن همان خط میخی یا مصری است،هنوز تردید وجود دارد.
وسعت تفکر مشرق زمین و دیدگاههای زیباییشناسی متنوعی که بر مناطق مختلف این منطق از جهان حاکم بوده و هست،موجب شد تا الفبای خاور دور در عین برخی مشابهتها با دیگر الفباهای مشرقی دارای ویژگیهای بصری خاصی شود که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد: اتصال و پیوستگی حروف و کلمات به یکدیگر به منظور ساخت نوعی ایهام و رمز در خط،بهطوری که خطوط چینی و ژاپنی علاوه بر تعداد زیاد الفبا،در زمان ترکیب حروف و ساخت کلمه نیز نیاز به دقت فراوان و آموزشهای خاصی دارد که متاثر از همان نگاه هنرمندان خاور دور است."