چکیده:
به نظر می رسد برای موسیقی دانان فتوت نامه ای نوشته نشده است. این نبود احتمالی را می توان چنین تفسیر کرد که اهل این هنر یک صنف به شمار نمی رفته اند؛ نیز این گمان دور از ذهن نیست که اگر صنف موسیقی دان در عمل وجود داشته، منع مذهبی و حرمت غنا مانع از نوشتن فتوت نامه برای آنان بوده است. اما در برخی رسالات موسیقی، بخشی به «نصایح موسیقاری» یا شیوه «سلوک این فن شریف» یا «آداب مجالس» اختصاص دارد که به پیروی از قابوس نامه از آن با عنوان کلی «آیین خنیاگری» یاد می کنیم. این مطالب را می توان به دو بخش کلی تقسیم کرد: نخست، پیشنهادها و تمرین هایی برای بالا بردن توانایی های فنی است؛ دوم، توصیه های اخلاقی به هنگام حضور در مجالس است که برخی از این اصول چون راز پوشیدن، خوش خوی و متواضع و راست قول بودن و دوری از طمع و تکبر و حسد، وصایایی است که در فتوت نامه های دیگر پیشه ها نیز دیده می شود. بخش دیگری از مطالب رسالات موسیقی که با فتوت نامه ها قابل قیاس است، نسبت دادن برخی مقامات و عملیات موسیقی به پیامبران و نیز حکیمان مقبول در فرهنگ اسلامی چون فیثاغورس و افلاطون و ارسطو ست که یادآور این نکته در فتوت نامه هاست که سرسلسله هر پیشه را یکی از پیامبران یا صلحا قرار داده اند. در این مقاله کوشش شده که آنچه درباره آیین خنیاگری (یا عناوین مشابه) در قابوس نامه (سده پنجم ق) و نیز رسالات موسیقی کنزالتحف (سده هشتم ق)، جامع الالحان (سده نهم ق) و بهجت الروح (سده یازدهم ق) و رساله موسیقی امیرخان گرجی (سده دوازدهم ق) آمده، بررسی شود و در مواردی با وصایای اخلاقی فتوت نامه ها مورد مطالعه تطبیقی قرار گیرد.
It seems that there is no Fotovatnameh (Chivalry Epistle) for musicians. The lack of such books can be interpreted as the lack of one united guild for them. And yet، if there has been a guild for them، it is possible that the religious sanctity of music forbade its members to write a Fotovatnameh. But in some treatises on music، some parts or chapters are dedicated to “musical advices” or to the “conduct in this noble art” or “the manner in chamber music” which following Qaboosnameh we will generally name it as “minstrelsy ritual”. These topics can be classified in two categories: first، some suggestions and practices for improving technical abilities; second، moral advices for the manners in chambers and gatherings، like secrecy، cheerfulness، modesty، honesty، and avoiding greed، vanity and jealousy، the sort of which can be found in other guilds’ Fotowatnamehs.
خلاصه ماشینی:
"این مطالب را میتوان به دو بخش کلی تقسیم کرد:نخست،پیشنهادها و تمرینهایی برای بالا بردن تواناییهای فنی است؛دوم،توصیههای اخلاقی به هنگام حضور در مجالس است که برخی از این اصول چون راز پوشیدن،خوش خوی و متواضع و راست قول بودن و دوری از طمع و تکبر و حسد،وصایایی است که در فتوت نامههای دیگر پیشهها نیز دیده میشود.
در این مقاله کوشش شده است که آنچه دربارۀ آیین خنیانگری(یا عناوین مشابه)در قابوس نامه(سدۀ پنجم ق)و نیز رسالات موسیقی کنز التحف(سدۀ هشتم ق)،جامع الالحان(سدۀ نهم ق)و بهجت الروح(سدۀ یازدهم ق)و رسالۀ موسیقی امیر خان گرجی (سدۀ دوازدهم ق)آمده،بررسی شود و در مواردی با وصایای اخلاقی فتوت نامهها مورد مطالعۀ تطبیقی قرار گیرد.
برخی آداب مشترک نیز میان موسیقی دانان و صاحبان دیگر حرفهها میتوان دید؛مثلا برخی نوازندگان چون سماع حضور هنگام ساز زدن وضو میگرفتهاند که این نکته در فتوت نامۀ برخی اصناف چون اهل قبضه (کاشفی،1350:353)هم توصیه شده است.
{%{Jباب پانزدهم از رسالۀ موسیقی امیر خان گرجی (تألیف اوایل سدۀ دوازدهم ق) در آداب سازنده و اهل این فن و حسن سلوک این طایفهJ} سازنده و خواننده و صاحب این فن باید که لباس پاکیزه در پوشند و بویهای خوش به کار برند و پیوسته با طهارت باشند و در پیش مردم اظهار پریشانی خود نکنند و در خانۀ هرکس محرم گشتند،دست و دل و دیده را نگاه دارد."