چکیده:
بیگمان یکی از مهمترین نیازهای آدمی، نیاز به رزق و روزی است؛ ازاینرو، ادامه زندگی بشر، منهای برآوردهشدن این نیازش امکانپذیر بهنظر نمیرسد. بنابراین، خدای سبحان که به همه چیز آگاه است، روزیرسانی را عهدهدار گردیده و در قرآن کریم تضمین روزیها را وعده داده است؛ همین وعدۀ الهی سبب شده تا برخی آن را حق واجبی از آن خودشان بر عهده خداوند تلقی نمایند! تأمل در چنین نگرشی، بطلان آن را از آن جهت اعلام میدارد که مفهوم واجب و وجوب تنها درمورد عناصری صادق خواهد بود که نفوذ زیان در وجودشان قابل تصور بوده و مجازاتشان ممکن باشد؛ در حالیکه وجود خداوند از چنین کاستیها و ضعفهایی مبراست؛ اندیشۀ بیشتر در فلسفۀ صدور این وعده، عبثناپذیری و هدفداربودن آن را_ همچون سایر افعال باریتعالی_ به اثبات رسانده و مفهومی توحیدی را از آن بهدست میدهد. بیگمان یکی از مهمترین نیازهای آدمی، نیاز به رزق و روزی است؛ ازاینرو، ادامه زندگی بشر، منهای برآوردهشدن این نیازش امکانپذیر بهنظر نمیرسد. بنابراین، خدای سبحان که به همه چیز آگاه است، روزیرسانی را عهدهدار گردیده و در قرآن کریم تضمین روزیها را وعده داده است؛ همین وعدۀ الهی سبب شده تا برخی آن را حق واجبی از آن خودشان بر عهده خداوند تلقی نمایند! تأمل در چنین نگرشی، بطلان آن را از آن جهت اعلام میدارد که مفهوم واجب و وجوب تنها درمورد عناصری صادق خواهد بود که نفوذ زیان در وجودشان قابل تصور بوده و مجازاتشان ممکن باشد؛ در حالیکه وجود خداوند از چنین کاستیها و ضعفهایی مبراست؛ اندیشۀ بیشتر در فلسفۀ صدور این وعده، عبثناپذیری و هدفداربودن آن را_ همچون سایر افعال باریتعالی_ به اثبات رسانده و مفهومی توحیدی را از آن بهدست میدهد.
There is no doubt that nutrition is one of the most important needs of human being and the continuation of life without fulfilling this need is not possible. Therefore God – who is aware of everything – has taken the responsibility of sustaining his servants; and in the Holy Quran، God has assured his servants of his nutrition. This assurance has made some to believe they have an obligatory right against God! The invalidity of this view is clear after a little thought because the concepts of necessary and necessity have meaning only with respect with matters which is possible to assume a kind of harm for them and also punishing them is possible; while God's being does not have any fault or weakness. More reflecting on the philosophy of this assurance، we will understand its purpose – like all other acts of God – and has a monotheistic meaning.
خلاصه ماشینی:
"اگر بنا باشد، با استفاده از این روایت، میان سه حلقۀ یادشده، پیوندی منطقی ایجاد شود، میتوان اینگونه تقریر نمود که از آنجاکه خداوند، «روزیرسان» است، درقبال این «تفضل» از انسان انتظاری دارد که عبارت است از «شکرگزاری» در آستان او؛ آنگاه لاجرم میبایست برای تحقق این انتظار، بسترهایی وجود داشته باشد که بنابر تصریح روایت یادشده، یکی از مهمترین مجاری و شریانهایی که «شکرگزاری» میتواند از بستر آن انجام گیرد، اجتناب از معاصی و محرمات میباشد (حقی بروسوی، [بیتا]، ج3، ص334).
گفتنی است، اگرچه تقریر پیوند یادشده از سوی مفسران دیگر هم مورد مناقشه قرار گرفته و درظاهر، بهگونهای متفاوت ارائه شده، اما غایت این تقریرها نیز بازتاب همین مفهوم «توحیدی» میباشد؛ در نگاه شماری از مفسران، از آنجاکه خداوند انسان را به «طاعت و بندگیاش» فرمان داده است، ربوبیتش چنین اقتضا میکند که خود ابزار و بستر مناسب را بهمنظور تحقق این مهم فراهم آورد؛ بدیهی است، در راه عبودیت و بندگی یکی از مهمترین ابزارهای لازم، بهرهمندی از «توان و نیروی مناسب» (قشیری، [بیتا]، ج3، ص92) میباشد؛ چه اینکه، چنانچه انسان، این ابزار را در اختیار نداشته باشد، بر انجام «عبادت» قادر نبوده و از توفیق «پرستش»، بینصیب خواهد ماند؛ بهعلاوه، آنگونهکه در جای خود ثابت شده، بقا و ادامۀ حیات همۀ موجودات زنده، مرهون دریافت روزی میباشد؛ از اینرو، خداوند با تأمین «روزی» انسان، یکی از لازمترین ابزار عبودیت و بندگیاش را_ که عبارت از فراهم آوردن مقدمات جهت برخورداری از توان و نیرو میباشد_ برایش تأمین میکند."