چکیده:
در این نوشتار، آرای دو متکلم برجسته جهان اسلام از دو مکتب امامیه و اشاعره، در ذیل آیات امامت مقایسه و بررسی شده است. محقق طوسی ـ از علمای قرن هفتم ـ مهم ترین اندیشه های کلامی خویش را به طور موجز در تجرید الاعتقاد آورده است. محقق قوشچی ـ از اشاعره قرن نهم هجری ـ اندیشه های اشعری خود را در شرح تجرید الاعتقاد بیان کرده است. از این رو این متن و شرح، نمایانگر منازعات دو فرقه مهم کلامی شیعه امامیه و اشاعره به شمار می آید. در این پژوهش، چهار آیه ولایت (مائده / 55)، امامت (بقره / 124)، اولی الامر (نساء / 59) و همراهی با صادقین (توبه / 119) از منظر این دو محقق بررسی و سپس به شبهات قوشچی پاسخ داده شده است.
In this paper، the views of two prominent Muslim theologians under the verses of imamate have been comparatively studied. Tooi has presented his most important views in Tajreed al-Aqaaed. Qooshji، an Ash`arite in the ninth of hejrah، has also presented his view in his commentary on the mentioned book. In this way، the text and the commentary has been proved to be a scalefor perceiving conflicting poins of the two theologian sects. In the paper، the verses: guardianship (Maeda / 55)، imamate (Baqara / 124)، those of authority. (Nisa / 59) and being with those of truth (Tawba / 119) have studied and Qooshji`s objections have been replied.
خلاصه ماشینی:
"کلام محقق طوسی محقق طوسی پس از آنکه با دو دلیل «عصمت» و «سیره رسول اکرم’» انتصابی بودن امام و جانشین پیامبر را اثبات میکند، میگوید: از میان نصوصی که بر امامت بلافصل علی× پس از رسول خدا’ دلالت دارد، آیه ولایت است؛ زیرا اوصافی که در این آیه ذکر شده است، فقط در حضرت علی جمعشده است.
1. اشکال اول قوشچی (در معنای ولایت) کلمه «ولی» در این آیه بهمعنای اولی در تصرف نیست؛ زیرا: دلیل اول: سیاق آیات در آیه قبل که میفرماید: «یا أیها الذین آمنوا لاتتخذوا الیهود و النصاری اولیاء بعضهم اولیاء بعض» (مائده / 51) ولی بهمعنای ناصر، مولا و محب است؛ بهدلیل اینکه ولایت یهود و نصارا که در این آیه نهیشده است، بهمعنای تصرف و امامت نیست و مراد از آن، نصرت و محبت است.
بیشتر محققین شیعه برای اثبات عصمت امام به این آیه استدلال کردهاند، که بهطور غیرمستقیم بر امامت بلافصل حضرت علی× دلالت دارد؛ چون اهل سنت نیز به معصومبودن خلفای سهگانه پیش از علی قائل نیستند.
اگر اشکال قوشچی به مقدمه سوم این استدلال باشد و حضرت علی× را مصداق معصوم نداند ـ همانطور که فخر رازی مصداق معصوم را شخص واحد نمیداند و میگوید چون راهی برای شناخت او نیست، نمیتواند یک فرد مصداق آن باشد ـ در پاسخ باید گفت: در اینکه برای احدی از خلفای سهگانه ادعای عصمت نشده است، بین شیعه و سنی اتفاقنظر است."