چکیده:
طراحی و تولید نرم افزاری که توانائی ارائه مشاوره فقهی به مجتهدان را در فرآیند استنباط حکم شرعی داشته باشد، یکی از بایسته ها و بلکه آرزوهای طراحان نرم افزارهای اسلامی است. در چنین نرم افزاری باید سیستمی به عنوان مشاور فقیه ایجاد گردد که منابع استنباط حکم را بشناسد و با عرضه هر پرسشی اوّلا سوال را بفهمد و ثانیا در مسیر درک و استنباط حکم با توجه به مبانی خاص آن فقیه، مشاوره فقهی لازم و دانش ذخیره شده خود را به نمایش گذارد. سیستم پس از تصمیم گیری نهایی فقیه نیز باید قابلیت تصحیح و افزایش دانش خود را داشته باشد.
سیستم خبره پیشنهادی به دو گونه قابل تصور است:
1. سیستم مشاور که به عنوان ابزاری در خدمت فقیهی خاص قرار می گیرد و تا مراحل خاصی توانایی کمک و ارائه مشورت های لازم راجع به مورد درخواستی فقیه را دارد؛ مشاوری که با کار بیشتر با آن کامل تر و دقیق تر می شود.
2. سیستم تصمیم گیرنده که جانشین فقیه می شود و همانند فقیه به استنباط حکم می پردازد. این قسم دوم، مراد و مقصود ما نمی باشد.
در این نوشتار اهمیت و چگونگی طرّاحی چنین نرم افزاری بررسی می گردد تا بستری برای طرح نظرات جدید در این باب باشد.
خلاصه ماشینی:
ضرورت، اهمیت و کاربرد ایجاد سیستم خبره فقه چه ضرورتی دارد؟ چرا باید چنین سیستمی ایجاد گردد؟ صرف وقت و هزینه برای ایجاد این سیستم در مقابل دستیابی به چه نتیجهای است؟ در باب ضرورت و اهمیت ایجاد این سیستم میتوان به چند دلیل یا نکته اشاره نمود: بالا بردن سرعت و دقت در استنباط حکم فقها در مسیر استنباط حکم خدا هر آنچه را موجب شود که فقیه بهتر و دقیقتر به حکم واقعی دست یابد، دستیابی به آن را واجب میشمرند و در اصطلاح فقها، دایره مناط وجوب فحص شامل آن میگردد.
سیستم خبره فقه میتواند در تمامی موارد افتا، تمام مبانی فقیه را نزد او حاضر نماید و دانش موجود خود را به نمایش گذارد تا فقیه با بصیرت کامل به صدور فتوا بپردازد با توجه به این مطالب، فایده دیگری برای این سیستم میتوان تصور نمود که در بند بعد توضیح داده میشود.
(2) سیستمهای مبتنی بر پایگاه دانش چند نمونه از روشها و ابزارهای اخذ دانش عبارت است از: Tekrtonix Methodology Greenwell's Methodology POLITE Methodology REC Methodology DOD Methodology ESDM Methodology RUD Methodology KADS Methodology ESA Methodology اما شاید هیچکدام از اینها چون در حوزه علوم انسانی به کار گرفته نشدهاند، مناسب مسئله مورد بحث ما نباشند، اما قدر مسلم آن است که استفاده از ابزارهایی چون ID3 که از راه استقرا در مثالهای متعدد به یادگیری و اخذ دانش و کشف قوانین زیر بنایی سیستم میپردازد، مفید میباشند و با ترکیب آن با روشهای دیگر شاید بتوان روشهای جدیدی را ابداع نمود.