چکیده:
انسان در عصر تکنولوژی و شکوفایی علم و صنعت زندگی میکند و توانایی بشر را در دخالت و تصرف در عالم، مشاهده مینماییم. امروزه شاهد گسترش دامنة این توانایی به عرصة دانش ژنتیک و زیستشناسی میباشیم که دانشمندان بسیاری را در نقاط مختلف جهان، در این زمینه به ابداع و نوآوری ترغیب نموده، یکی از این ابداعات خیرهکننده، فرایند شبیهسازی است که موضوع این مقاله است. این مطلب به قدری اهمیت دارد که عصر حاضر را با عنوان عصر ژنتیک میشناسند. اکثر اهل سنت در بیشتر آرایشان به دلایلی متمسک شده و به تحریم شبیهسازی انسان پرداختهاند. اهم این دلایل عبارتند از:1ـ از بین بردن نهاد ازدواج و نابودی خانواده؛ 2ـ ابهام در روابط خویشاوندی؛ 3ـ از بین بردن مفهوم مادری و نبود پدر در موارد خاص؛ 4ـ ابهام در نفقه و ارث و... . این مقاله در صدد نقد و بررسی اجمالی دلایل حرمت شبیهسازی انسان از دیدگاه اهل سنت است.
خلاصه ماشینی:
در سورة اعراف از شیوة معمولی تکاثر انسانی این گونه سخن رفته است؛ ( فلما تغشاها حملت حملا خفیفا فمرت به( (اعراف/ 189) در آیات دیگری نیز همواره از این سنت سخن رفته است، در نتیجه میتوان گفت که تنها روش مقبول اسلامی برای تولید مثل، تماس جنسی و آمیزشی است که طی آن گامتهای زن و مرد با یکدیگر متحد شده و زایگوت را تشکیل میدهند، اما چون در شبیهسازی انسانی، چنین چیزی وجود ندارد و بر این اساس اسپرم مرد در آن نقش ایفا نمیکند از نظر اسلام حرام است، محمد سید طنطاوی، رئیس الازهر بر اساس همین نگرش است که شبیهسازی انسانی را حرام دانسته و میگوید: «خروج الإنسان من غیر امتزاج ماء الرجل بماء الأنثی حرام» (مصباح، 2002: 49).
قضیه در جایی پیچیدهتر میشود که پای زن دیگری به میان کشیده شود؛ یعنی یکی دهندة تخمک باشد و دیگری تخمک بارورشده را در رحم خود پرورش دهد، در این صورت مادر حقیقی کیست؟ و مادر توهمی کدام است؟ (الخادمی، 1425: 72) در اینجا برخی دو گزینه را پیشنهاد میکنند و برخی از سه مادر احتمالی نام میبرند، اما مادر کیست؟ سه احتمال دارد؟ مادر صاحب تخمک است، مادر صاحب رحم، مادر کسی است که هسته از اوست؟ برخی در این زمینه چنان تصور میکنند که در آن فضا سنگ روی سنگ بند نخواهد شد و معتقدند: کار به جایی میرسد که فرزند پدر خود را پرورش میدهد و دختر صورت استنساخشدة مادرش میباشد (ریاض، 2003: 130) به همین دلیل شبیهسازی انسانی را عملی ویرانگر برای تمام نهادهای مدنی و اجتماعی و از بین برندة مقاصد شریعت دانسته، این گونه بر ضد آن موضع میگیرند.