چکیده:
سابقهی سکونت انسانها در سرزمین ما ایران،بسیار طولانی است.قدیمیترین ساکنان این سرزمین،از صدها هزار سال پیش دستافزارهای سنگی را میساخته و به کار میگرفتهاند و به تعقیب و شکار حیوانات و میوهچینی مشغول بودهاند.آنها پس از پایان آخرین یخبندان،غارنشینی را ترک کردند و در دشتها و جلگهها ساکن شدند. اولین سفالها را در 10450 سال پیش ساختند.در حدود نه هزار سال پیش به تولید غذا و ذخیرهی آن روی آوردند و روستاهایی را بنیان نهادند. آنها در حدود هفت هزار سال پیش فلزکاری را رواج دادند و چرخ سفالگری را ابداع کردند.شهرهای بزرگی را بر حاشیهی دریاچههای آن دوران بنا نهادند و با تمدنهای بین النهرین،سند و حتی مصر مرتبط شدند.اما به دلیل نامعلومی(ظاهرا تغییر اقلیم و بروز خشکسالی و قحطی)،در حدود چهار هزار سال پیش،تمدن این مردمان رو به زوال گذاشت.در چنین شرایطی،اقوام مهاجر آریاییها پا به این دیار نهادند و موفق شدند،بر باقیماندهی ساکنان بومی این سرزمین غلبه کنند و با استفاده از تجربههای آنها در زمینهی سفالگری،ذوب فلز و حتی حفر قنات،یکی از بزرگترین امپراتوریهای جهان را به نام امپراتوری هخامنشی ایجاد کنند. متأسفانه در بیشتر کتابهای درسی،به پیشینهی عظیم تمدن در فناوری این سرزمین کمتوجهی شده و این ذهنیت در دانشآموزان شکل گرفته است که«با ورود آریاییها به این سرزمین،زندگی و تمدن در 2Lاین دیار شکل گرفته است».در این مقاله برآنیم که در حد امکان چنین ذهنیتی را اصلاح کنیم.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین میتوان نتیجه گرفت که صرفنظر از نوسانات رخ داده در دورهی یخچالی ورم،مناطقی که ارتفاع آنها بیش از دو هزار متر بوده است،به دلیل وجود سرما و یخبندان موقت تا دائمی،شرایط مطلوبی برای زندگی انسانها نداشتهاند و انسانهایی که در این دوره زندگی میکردهاند،در ارتفاعات پایینتر از این حد و در غارها ساکن بودهاند و از طریق گردآوری خوراک،صید ماهی و شکار حیوانات زندگی خود را میگذراندهاند.
سکونتگاههای انسانی طی دورهی بین یخچالی هولوسن اثر تغییرات اقلیمی کواترنر در بخشهای شمالی و مرکزی و جنوبی فلات ایران و ارتفاعات آن و جابه جایی تمدنها قابلتوجه است.
دورهی اقلیمی گرم و مرطوب(از 21 تا 4 هزار سال پیش) الف)تمدن حجر جدید یا روستانشینی (از 21 تا 7 هزار سال پیش) طبق شواهد موجود،طی این مدت اقلیم گرم و مرطوبی در ایران حاکم بوده است و حیواناتی که در کوهستانها زندگی میکردند،به مراتع فرود آمدهاند و انسانها نیز که از راه شکار و میوهچینی زندگی میکردند،به دنبال آنها حرکت کرده و در جلگهها و دشتها ساکن شدهاند.
ب)تمدن فلز یا شهرنشینی در ایران(از 7 تا 4 هزار سال پیش) اقلیم گرم و مرطوب در این دوره نیز حاکم بوده است و دریاچههای داخلی به حداکثر گسترش خود رسیدهاند.
نتیجهگیری از وضعیت طبیعی و تمدنهای انسانی ایران در فاصلهی زمانی شروع کواترنر تا اوایل دورهی یخچالی ورم،اطلاع درستی نداریم و تنها میدانیم که طی دورههای یخچالی و بین یخچالی،به تناوب یخچالها گسترش یافته و عقبنشینی کردهاند و جوامع انسانی محدود آن زمان ایران نیز(که امکانات ودانش محدودی داشتند و با شکار و میوهچینی روزگار میگذراندند)،به شدت از این تغییرات محیطی متأثر بودهاند."