چکیده:
از سال 1319 تا 1376،اگرچه صدها نمایشگاه انفرادی و جمعی کوچک در گالریها،مراکز فرهنگی و هنری و انجمنهای فرهنگی خارجی در تهران،از آثار نقاشان معاصر ایران برپا شده و یا آثار آنها در چندین نمایشگاه در خارج از کشور به نمایش درآمدند اما تعاد نمایشگاههای جمعی بزرگ که اولا نمایشگر کارنامه کوششهای تمام-و یا اغلب-نقاشان معاصر ایران باشد و اثنیا دارای هدف،ضوابط و نظم خاصی باشند مجموعا از دهپانزدهتا تجاوز نمیکند که در این میان نه بیینال تهران از ویژگی و اهمیت خاصی برخوردارند. کلیهء نمایشگاههای مذکور در تهران برگزار شد و تقریبا در هیچکدام از شهرهای دیگر چنین فعالیتهایی برپا نشدهاند. دو نمایشگاه در سالهای 1324 و 1325 به ترتیب در خانه فرهنگی"وکس"شوروی و دیگری در کاخ غلامرضا پهلوی برگزار گردید که در آنها همهء دستاوردهای نقاشی،مجسمهسازی و حتی آثار هنرمندان سنتگرا- که اصطلاحات هنرهای سنتی نامیده میشوند(نظیر مینیاتور)-نیز در آنها شرکت داشتند.تنها آثار نقاشان قهوهخانهای که در آن روزها در گمنامی مطلق به سر میبردند در آن نمایشگاهها جایی نداشت.در نمایشگاه 1324،آثار چند نقاش روسی نیز در کنار هنرمندان ایرانی به نمایش درآمد.در مجموع،نمایشگاه 1325 که «نمایشگاه هنرهای زیبای ایران»نام گرفته بود اهمیت بیشتری یافت و تا تشکیل اولین بیینال تهران در اواخر دههء 30،همچنان بعنوان مهمترین تجمع هنری هنرمندان ایرانی در قلمرو هنرهای تجسمی باقی ماند. چند سال پس از«نمایشگاه هنرهای زیبای ایران»،در سال 1330 و 1331 نمایشگاههایی از کارهای استادان و هنرجویان رشتههای مختلف«هنرستان کمال الملک»به 2Lاضافه جمعی نقاش مهمان دیگر در سالنهای این هنرستان واقع در«اداره هنرهای زیبا»ی وقت برپا شد. همزمان،باشگاه معلمان کشور به نام«مهرگان»نهیز در فصلی دیگر از سال،به ترتیب دادن نمایشگاههایی عمومیتر اقدام نموده که از جهت شوق و شور،و نوع و تعداد شرکتکننده اهمیت و هیجان بیشتری داشت.زیرا گروهی از فارغ التحصیلان و هنرجویان دانشکدهء هنرهای زیبای دانشگاه تهران را نیز در خود جای داده بود.در این نمایشگاهها همهء گرایشهای هنری موجود در جامعه،همچون کارهای نقاشان سنتگرا و رئالیست، طبیتگرا و نوگرا را به نمایش گذارده بودند.باشگاه «مهرگان»سومین و آخرین نماشگاه خود را در سال 1333 برقرار نمود.1 بعد از نمایشگاه فوق،چندسالی در شکیل نمایشگاههای عمویم وقفه افتاد تا سال 1337 که نخستین بیینال نقاشی و مجسمهسازی تهران با تلاش یکی از نقاشان نوگرا در آن زمان،مارکوگریگوریان و با یاری زاون هاکوپیان معاون وزارت فرهنگ و هنر وقت بر پا شد که پس از آن در سالهای 39،41،43 و 45 نیز بطور مرتب ادامه یافت.سپس در برپائی آن وقفه افتاد تا سال 70 که به نوع دیگری دوباره شکل گرفت.اهمیت بیینالهای تهران از آن جهت بود که علاوه بر معرفی چهرهء عمومی و واقعی نقاشی معاصر و نوگرای ایران، این نمایشگاهها دو منفعت دیگر را نیز با خود داشتند و آن فراگیر بودن نمایشگاه و تحت پوشش قرار دادن جمع کثیری از هنرمندان توسط آن از یکسو،و تأثیرگذاری آنها بر جریانات هنری بعدی بود.پیش از آنکه مختصرا به برگزاری بیینالهای تهران بپردازیم،لازم است به بزرگترین تظاهر هنری قبل از آنها-یعنی«نمایشگاه هنرهای زیبای ایران»،1325-اشارهای کوچک داشته باشیم زیرا مقایسه ضمنی آنهاست که چگونگی تحولات درونی نقاشی معصار ایران در دهههای گذشته را تا حدودی روشن میسازد.
خلاصه ماشینی:
"نمایشگاههای بزرگ و بیینالهای نقاشی تهران-قسمت اول مصطفی مهاجر پیش از انقلاب اسلامی اشاره: از سال 9131 تا 6731،اگرچه صدها نمایشگاه انفرادی و جمعی کوچک در گالریها،مراکز فرهنگی و هنری و انجمنهای فرهنگی خارجی در تهران،از آثار نقاشان معاصر ایران برپا شده و یا آثار آنها در چندین نمایشگاه در خارج از کشور به نمایش درآمدند اما تعاد نمایشگاههای جمعی بزرگ که اولا نمایشگر کارنامه کوششهای تمام-و یا اغلب-نقاشان معاصر ایران باشد و اثنیا دارای هدف،ضوابط و نظم خاصی باشند مجموعا از دهپانزدهتا تجاوز نمیکند که در این میان نه بیینال تهران از ویژگی و اهمیت خاصی برخوردارند.
اهمیت بیینالهای تهران از آن جهت بود که علاوه بر معرفی چهرهء عمومی و واقعی نقاشی معاصر و نوگرای ایران، این نمایشگاهها دو منفعت دیگر را نیز با خود داشتند و آن فراگیر بودن نمایشگاه و تحت پوشش قرار دادن جمع کثیری از هنرمندان توسط آن از یکسو،و تأثیرگذاری آنها بر جریانات هنری بعدی بود."