خلاصه ماشینی:
"موضوع این نوشته بررسی قاعدة الواحد یا امکان اشرف نیست،که مجال و مقالی بس فراخ‌تر می‌خواهد،بلکه سخن در این است که آیا قاعدة امکان اشرف برآمده از قاعدةالواحد و اثباتش بدان وابسته است یا میتوان برای امکان اشرف،جداگانه هم استدلال کرد؟ کسانی چون میرداماد و صدرالمتألهین بر آنند که اثبات جداگانة این قاعده ممکن نیست و آن را از فروع قاعدة الواحد می‌شمارند و البته این وابستگی و فرعیت،چیزی از استواری و اهمیت آن نمی‌کاهد.
البته در میان اندیشمندان حکمت متعالیه کسانی چون میرزا مهدی آشتیانی(مدرس آشتیانی،141:1360)و علامه طباطبایی(صدرالمتألهین،7:1981،245 تعلیقه)کوشیدهاند تا امکان اشرف را جداگانه و بیتکیه بر قاعدة الواحد اثبات کنند.
اما با این همه باید در پاسخ این توجیه هم بگوییم که به گونهای،نتیجه در مقدمات استدلال مسلم پنداشته و در اصطلاح،مصادره به مطلوب انجام گرفته است؛زیرا این که سیر پیدایش کثرت در هستی،دایرهای باشد و رتبة اشرف پیش از اخس قرار گیرد،که این همه به صورت ضروری نیز میباشد و به دلخواه و بالامکان هم نیست،نتیجة مطلوبی است که با همین قاعدة امکان اشرف و الواحد میخواهیم آن را اثبات کنیم.
در حقیقت،پرسش بنیادین ما در برابر استدلال آشتیانی همین است که مقدمة دوم وی،مصادره به مطلوب میباشد و با پذیرش این مقدمه نیازی به ادامة آن استدلال نیست و به نتیجه میرسیم،ولی همة سخن در این است که بیتکیه بر قاعده‌های الواحد و امکان اشرف چگونه میتوان مقدمة دوم را پذیرفت؟ علامه طباطبایی نیز هم در پاورقی اسفار و هم در نهایه‌الحکمه کوشیده است تا قاعدة امکان اشرف را جداگانه اثبات کند."
کلید واژه های ماشینی:
قاعدة امکان اشرف
،
قاعدة الواحد
،
قاعده
،
آشتیانی
،
قاعدة امکان اشرف استدلال
،
اخس
،
حکمت متعالیه
،
میرداماد
،
مهدی آشتیانی و علامه طباطبایی
،
علامه طباطبایی
(
, 
, 
)
