چکیده:
تیمور زندگی سیاسی-نظامی خود را از ماوراء النهر،که سرزمین جغتائیان نامیده میشد،شروع کرد.او قبایل و ایلات و امرای این منطقه را متحد و یکپارچه کرد و سپاهی منظم فراهم آورد و با اتکا به این سپاه به اردوکشی و گشودن سرزمینهای مختلف پرداخت.الگوی او در این لشکر کشیها چنگیزخان بود.تیمور در این لشکر کشیها همواره در پی آن بود که بر شکوه و شوکت سرزمین مادری خود،ماوراء النهر،بیفزاید و،برای این منظور،با غارتها و چپاولها سنجیده و دقیق،بنیهء مالی آن جا را تقویت کرد و،از طرف دیگر،با غارت نیروی انسانی کار آمد و مولد شهرها و ایالات دیگر و گسیل آنها به ماوراء النهر،فضای فکری،فرهنگی و هنری این منطقه را تقویت و غنی کرد.در این مقاله،طرز عمل و سیاق کار او برای رسیدن به نتیجهء مطلوب و دستاوردهای هنری این طرز عمل و سیاست گذاری محل بحث و فحص قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"(شامی،ص 2-15)خود تیمور بعدها این اصل را زیر پا گذاشت و معیشت یکجا نشینی را برگزید و سمرقند را پایتخت خود قرار داد (شرف الدین علی یزدی،ج 1،ص 261)و مدت چندین دهه از زندگی خود را صرف ساختن این شهر و شکوه و عظمت آن کرد و سمرقند را به صورت مادر شهری شکوهمند در آورد.
(ویلبر،36-856)تیمور،در یورش پنج سالهء خود نیز،با دیگر،بهشیراز آمد و پس از سرکوبی شاه منصور مظفری"تمام خزاین و اموال و اقمشه و امتعه و اسب و استر شاه منصور و اتباع و اشیاع"او را غارت کرد(شرف الدن علی یزدی،ج 1،ص 834)و تمام"هنروران از محترفه و پیشهوران ممالک فارس و عراق را خانه کوچ به سمرقند نقل نمود.
" (شرف الدین علی یزدی،ج 2،ص 242)ابن عربشاه در این مورد مینویسد:"تیمور از ارباب فضیلت و صنعت و هر کس که در فنی از فنون پارچه بافی،جامه دوزی، درودگری،سنگ تراشی،بیطاری،پزشکی،خیمه دوزی،نقاشی،کمان سازی،بازداری و امثال آن دست داشت،گروهی گرد آورد و با سپاهیان خود به سمرشقند فرستاد.
(شرف الدین علی یزدی،ج 2،ص 441)حدود دویست تن از سنگ کاران و حجاران آذربایجان،فارس و هندوستان در آن به کار پرداختند و پانصد کس هم از کوهها به بریدن سنگ و ارسال آن به شهر دست داشتند و برای پیشبرد کارها از نود و پنج زنجیر فیل هم برای کشیدن سنگهای عظیم استفاده کردند و شاهزادگان و امرا هم به نظارت در پیشرفت کارها پرداختند و خود تیمور هم"بر سر عمارت حاضر میشد و در اتمام آن غایت اهتمام مبذول میداشت.
"(شرف الدین علی یزدی،ج 2،ص 61)این بنای تاریخ از بعضی لحاظ قابل قیاس با مسجد سمرقند است و معماران و مهندسان و پیشه وران آن در آنجا به کار گرفته شدهاند."