چکیده:
اختلاف نسخههای خطی آثار نظم و نثر گذشته ما در ضبط کلمات،بیشتر به دست ناسخان و خواسته یا ناخواسته است.این اختلاف در دیوان حافظ،برعکس، بیشتر توسط شاعر برای رسیدن به بالاترین حد هنری بیت و کمتر به دست نساخ می باشد.در تصحیح دیوان این شاعر بینظیر باید سه اصل مدنظر باشد:اول،توجه به ضبط و معنای صحیح بیتی از حافظ.با عنایت به اصل اول و سوم،اشاره شود.لازم به توضیح است که اصل دوم(اصالت موسیقی)در بیت مذکور مؤثر نمیباشد.
خلاصه ماشینی:
"2. بحث و بررسی در دیوان حافظ غزلی است با مطلع بتی دارم که گرد گل ز سنبل سایبان دارد بهار عارضش خطی به خون ارغوان دارد که در ضبط مصراع اول بیت دوم آن در چاپهای مختلف،بجز چاپ«حافظ به سعی سایه»چنین است: غبار خط بپوشانید خورشید رخش یا رب بقای(یا:حیات)جاودانش ده که حسن جاودان دارد و تنهاا در چاپ"حافظ به سعی سایه"فعل مصراع اول به دلایلی که مصحح محترم ابراز داشتهاند، منفی ضبط شده: غبار خط نپوشانید خورشید رخش یا رب حیات جاودانش ده که حسن جاودان دارد (همان،391) که پس از شرح کوتاه نسخه بدلهای بیت در چاپهای مختلف و اشاره به معنی بیت از بعضی شروح و ذکر دلایل استاد هوشنگ ابتهاج مبنی بر ترجیح ضبط"نپوشانید"بجای"بپوشانید"با توجه به ارتباط عناصر معنا و خیال در محور افقی بیت،سعی میکنیم ضبط صحیح بیت را ارائه دهیم.
در 13 نسخهای که در تصحیح مورد استفاده ابتهاج قرار گرفته و نشانی آنها را در پایان اثر ارزشمند خود آوردهاند،در 21 نسخهی غزل موردنظر وجود دارد و تنها در2 نسخه،ضبط"نپوشانید"آمده؛نسخههای شمارهی 91 و 12 که شرح کوتاه آنها از این قرار است:نسخه شمارهی 91:نسخهی مورخ 328 کتابخانهی دانشگاه آن آربر،میشیگان،آمریکا و نسخهی شمارهی 12:نسخهی مورخ 348 کتابخانهی بادلیان، آکسفورد،انگلستان(ابتهاج،217-317:3731)و سه نسخهی،6،7 و 11 نیز که در صفحات قبل شرحشان گذشت،واج اول فعل را بدون نقطه(بپوشانید)ضبط کردهاند و شش نسخهی دیگر(3،9، 01،21،51،61)که پیش از این معرفی شدند،فعل را به صورت"بپوشانید"آوردهاند و نسخهی شمارهی 8:مورخ 228 کتابخانهی طوپقا سرای استانبول(همان،807)بیت موردنظر را ندارد."