چکیده:
«امیر نجم الدین حسن بن علاء سجزی دهلوی»از پارسیگویان ممتاز دیار هند است.این شاعر و نویسندهی برجسته،اندکی پس از سعدی ظهور کرد.تأثیرپذیری امیر حسن از سعدی شیراز-به ویژه در غزل-تا بدان پایه است که با وجود شاعری برجسته چون امیر خسرو دهلوی(طوطی هند)،به«سعدی هند»شهرت مییابد.در حقیقت تأثرات امیر حسن از شیخ شیراز،جنبههای مختلف:واژگانی،ترکیبسازی، زیباشناختی،عروضی،اشتراک در اندیشه،عاطفه،مضامین و بن مایههای شعری آنان را دربر میگیرد.اگرچه غزل روشن،روان و گرم امیر حسن غزل طربناک،دلاویز و شورانگیز سعدی را فرایاد میآورد،غزل سعدی از نظر رسایی،روانی،شیرینی، انسجام کلام و سلامت ترکیب بر غزل امیر حسن رجحان دارد.شوقی که از غزل امیر حسن زبانه میکشد،نشانگر این معناست که امیر حسن نیز چون سعدی،از شراب عشق و عرفان سرمست است و عشق همچون خون در رگهای غزل او جاری است و این رمز و راز ماندگاری سخن اوست.این مقاله بر آن است تا رگههای خویشاوندی ذوق و زبان امیر حسن و سعدی را هم در غزلهایی که بر یک وزن و ردیف و قافیه سرودهاند و هم در مضامین و بنمایههای مشترک شعرشان، نشان دهد.
خلاصه ماشینی:
"یکی از ویژگیهای برجستهی غزل سعدی،جمالپرستی و نظر باز با جمال و جلوههای معشوق است؛ولی آنچه مسلم است،چهره و رخ یار و حس بینایی و چشم عاشق،بسیار مورد توجه اوست؛بنا براین واژههای مرکب و ترکیباتی که با این ویژگی شعر سعدی در ارتباط باشد،سبک شخصی او به شمار میآید؛زیرا در این ویژگی و چند ویژگی دیگر که به آنها پرداخته خواهد شد،بر دیگر شاعران پیشی گرفته است و توجه امیر حسن نیز به این نوع واژهها و ترکیبات در حقیقت،پیروی او از سعدی را به اثبات میرساند:آیینهی جمال(س:/174ح:357)،بت عیار(س:771،/292ح:412)، بدر منیر(س:/803ح:547)،ترک خطایی یا ختایی(س:/875ح:575)،تشنهی دیدار (س:/612ح:03)،تیر غمزه(س:91،/432ح:91،557)،دیدهی روشن(س: /814خ:655)،رخ دلستان(س:/965ح:935)،روی نگارین(س:741،663،045، /665ح:8659،شمایل خوب(س:/734ح:591)،شمایل موزون(س:68،/474ح: 091)،صورت خوبان(س:6،37،/672ح:575)،گلزار رخ(س:/626ح:026)،گل سیراب(س:/52ح:196)،ماه ختن(س:/921ح 54:)،ماه دو هفته[استعاره از یار](س: /25ح:897،ماه رخسار(س:/462ح:343)،مردمک دیده(س:9 غ/ح:678)،لب جانبخش(س:57،ح:436)،عشق خوبان(س:261،391،ح:821)،ساعد سیمین (س:71،58،784،075،/306ح:181)،سیب سیمین زنخدان(س:28،/522ح: 663)،زلف دلبند[ایهام ساختاری](س:/874ح:173)،آفتاب رخ(س:/765ح:076)، بهشتی روی(س:/882ح:894)،پری رخسار(س:484،/375ح:933)،پری رویان (س:/321ح:296)و...."