چکیده:
یکی از موضوعات مهمی که در اقتصاد مطرح می باشد تحلیل چگونگی رابطه ارزش و قیمت از
یک سو و عرضه و تقاضا و قیمت از سوی دیگر می باشد. در این مقاله نظریات و آراء
اقتصادی ابن خلدون در مورد ارزش، نظریه مقداری پول و عرضه و تقاضا تجزیه و تحلیل
شده و در ادامه با نظریات آدام اسمیت مقایسه شده است. ابن خلدون گرچه ارزش را منحصر
در کار نمی داند ولی اکثریت نزدیک به تمامی آن را ناشی از کار می داند در مورد
خدمات، که به تولید غیرمادی اشتغال دارند، ابن خلدون ارزش را کلا ناشی از کار می
داند. ابن خلدون و آدام اسمیت از اینکه ارزش را منحصر در کار بدانند احتراز دارند و
عوامل دیگری را نیز دخیل در ایجاد ارزش می دانند. ابن خلدون به نقش طبیعت، تأکید
بیشتری دارد و سرمایه برای او عمدتا در حال استجاره معنی دارند که آن را هم ناشی
از کار قبلی می داند. ولی چنانچه نظریة هزینه تولید آدام اسمیت را در خلق ارزش به
عنوان نظریه های او پذیرفته باشیم نتیجه می گیریم که وی هر سه عامل را در خلق ارزش
مؤثر می داند.
خلاصه ماشینی:
بدیهی است در شرایطی این چنین، اجاره بهای زمینها هم که از طرف مالکان آنها تقاضا می شود، (مالکانی که به قول اسمیت »مانند سایر مردم دوست دارند از زمینی که هیچ وقت کشت نکرده اند محصول برداشت کنند«ا31) بر بهای طبیعی کالاها می افزاید و لذا می توان در خصوص اجزاء متشکلة قیمت طبیعی کالاها از دید آدام اسمیت گفت که تساوی زیر بیانگر این معناست: اجاره بهای مالک + سود کارفرما+ مزد کارگر= قیمت طبیعی کالاها اسمیت تأکید می کند که مقیاس ارزش یعنی کار، فقط دربارة مزد کارگر نیست، که ساری و جاری است، بلکه هر یک از اجزاء تشکیل دهندة قیمت طبیعی دارای ارزشی است حقیقی، که اندازة آن با مقدار کاری که آن جزء می تواند در مبادله کالاهای دیگر به دست آورد تعیین می شود.
ا34 محقق دیگری ابتدا در طرح نظریة آدام اسمیت در خصوص مسأله ارزش دو دیدگاه اسمیت را در یک بستر طبیعی مطرح نموده است، طوری که اسمیت ابتدا »عاملیت کار« را در ایجاد ارزش در یک الگوی ساده ای ارائه می کند که در آن تنها یک عامل تولید کاملا مورد استفاده قرار می گیرد و سپس با پیشرفت اقتصادی جامعه و ایجاد »تراکم سرمایه« علاوه بر کار، سرمایه و زمین نیز درتولید دخالت خواهند داشت،ا35 لیکن هنگام ارزشیابی نظریه اسمیت با الهام از نظریات »آنی کین« نویسندة کتاب »جوانی علم اقتصاد« که معتقد است او در بیان ارتباط ارزش و کار دچار نوعی سردرگمی در تحلیل شده است، باید دقت کافی صورت بگیرد.