گروهها در بایگانی سفید

"این‌که انقلاب اسلامی ایران توسط نیروها و جریانات مذهبی جوشید، رهبری شد و به پیروزی رسید، ما را نسبت به این موضوع حساس می‌کند که این نیروها و جریانات که در دوران رضاشاه مورد سرکوب کامل قرار گرفته بودند، پس از برکناری او چگونه احیا و متشکل شدند و آیا انقلاب اسلامی واقعا نتیجه همان احیا و تکاپوها است؟ به‌هرحال فضای سیاسی نسبتا باز بعد از شهریور 1320 می‌توانست فرصت مناسبتری برای جریانهای چپ و یا لیبرال فراهم کند، چراکه هر دو جریان علاوه‌بر تشکیلات منظم‌ و نیز برخورداری از تجارب سیاسی و اداری، به لحاظ حمایتهای خارجی نیز از طرف یکی از دو بلوک شرق و غرب حمایت می‌شدند اما نیروهای مذهبی نه‌تنها از بی‌تشکیلاتی رنج می‌بردند، هیچ پشتیبان قدرتمندی هم در صحنه جهانی نداشتند. جبهه ملی، نیروهای سیاسی آیت‌الله کاشانی و فدائیان اسلام ــ یعنی جریانهای رادیکال اسلامی، میانه‌رو مذهبی و ملی‌گرا (که اگر بخواهیم آنها را تقسیم‌بندی و نامگذاری کنیم، این نامها مناسب به‌نظر می‌رسد) ــ به یک نظر واحد رسیدند مبنی‌برآنکه تنها مشکل موجود بر سر راه ملی‌شدن صنعت نفت، رزم‌آرا است و اگر رزم‌آرا از میان برداشته شود، نفت ملی خواهد گردید. l آیا جمعیت فدائیان اسلام صرفا براساس پاره‌ای هدفهای مقطعی از قبیل ترور رزم‌آرا تشکیل شده بود یا واقعا به شکل‌گیری یک گرایش سیاسی ــ نظامی در میان نیروهای مذهبی نیاز بود و آنها به این نتیجه رسیده بودند که لازم است در حوزه عمل نیز برخی از آنها دست به کار شوند؟ o تشکیل فدائیان اسلام، درواقع پاسخ به نیازی بود که از سوی نیروهای مذهبی احساس می‌شد."