خلاصه ماشینی:
"سیداشرفالدین، مدیر نسیم شمال، در توصیف مطبوعات آن عهد سروده است:[21] ماه مشروطه چون که پیدا شد چشم و گوش برادران واشد مرد و زن روزنامه میخوانند کارها را تمام میدانند اهل طهران میان بازارند از همه مملکت خبر دارند هرکجا دزد بوده میفهمند غارتی گر نموده میفهمند در کجا نرخ گندم ارزان است در چه نقطه نان فراوان است در چه شهر است حاکم ظالم در چه شهر است ملتش سالم همه چون روزنامه میخوانند هرکجا شد خراب میدانند روزنامه شکارها دارد خبر از جمله کارها دارد روزنامه معین افکار است مشعل روشن شب تار است روزنامه چراغ مملکت است گل خوشبوی باغ مملکت است روزنامه است صورت خورشید میدهد نور هرکجا خورشید روزنامه رسید رنگارنگ که ترقی نمود خاک فرنگ هرکجا روزنامه بود دگر میشود ایمن از بلا و خطر من چه آن روزنامهها خواندم مرکب خویش در وطن راندم تا ازین نسخه نسیم شمال خلق را منقلب شود احوال همه دارای این ثمر باشند شرح طهران و رشت و قزوین را همه را در نسیم میخوانید بعد تکلیف خویش میدانید همچنانکه گفته شد، روشنفکران و استعمارگران از دیگر بازیگران تحولات ایران در این دوره بودند.
اهمیت این نکته در آن است که روشن میسازد چرا علیرغمآنکه مشروطه بعد از خیزش تنباکو پدید آمد، برخلاف جهتگیری و هدف اولیه حرکت کرد و رهبری علما جای خود را به رهبری روشنفکران و سرسپردگان استعمار داد و نهایتا هر چند به تغییر حکومت قاجارها انجامید، اما حکومت پهلوی هم که جایگزین شد، نه برای ملت که برای بیگانه بود."