چکیده:
این مقاله به ارزیابی شبکه مناطق حفاظت شده استان چهارمحال و بختیاری از نظر معرفی انواع تیپ ها و گونه های گیاهی خاص آن استان به عنوان جانشین تنوع زیستی کل پرداخته است. مطابق روش «برنامه ریزی سیستماتیک حفاظت» که در این تحقیق استفاده شده، در هر ارزیابی و برنامه ریزی حفاظت تنوع زیستی، دو نوع هدف تعریف می شود: درصدی از سطح کل منطقه مورد مطالعه که می تواند به حفاظت اختصاص یابد و درصدی از هر عنصر تنوع زیستی، یا جانشین آن که مورد نظر حفاظت است. در این تحقیق هدف نوع دوم مد نظر بوده و بر اساس ارزشهای بوم شناختی و تهدیدهای موجود برای هر تیپ گیاهی محاسبه شده است. همچنین یک بار حضور در مناطق حفاظت شده به عنوان هدف حفاظتی هر یک از گونه های گیاهی نادر تعیین شد. از 36 تیپ و 52 گونه نادر گیاهی موجود در استان،19 تیپ و 33 گونه به طور کلی در مناطق حفاظت شده موجود معرفی نشده اند، 14 گونه فقط یک بار و 12 تیپ کمتر از حد اهداف تعیین شده در مناطق حفاظت شده، یا شکار ممنوع وجود دارند. مساحت کل مورد نیاز برای بر آورده شدن اهداف تعیین شده برای تمام تیپ های گیاهی 61/15 درصد از استان است که تقریبا دو برابر سطح مناطق حفاظت شده موجود (43/7 درصد) و کمی بیش از سطح حفاظتی موجود با احتساب مناطق شکار ممنوع (76/14 درصد) است. برای بر آورده شدن اهداف تعیین شده برای تیپ ها و گونه های گیاهی به جای بخش وسیعی از مناطق شکار ممنوع موجود که کارایی کمی در حفاظت تنوع زیستی گیاهی دارند اختصاص 18/8 درصد از سطح استان ترجیحا از بخش جنگلی به منظور پوشش دادن تیپ های گیاهی جنگلی و بخش هایی از کوه کلار و دره بازفت برای پوشش دادن گونه های گیاهی نادر پیشنهاد می شود.
خلاصه ماشینی:
"la پوشش گیاهی به واسطۀ همبستگی بالایی که با عوامل فیزیکی مانند اقلیم،خاک،شکل زمین و فعالیتهای انسان،بویژه در مناطق خشک مانند ایران دارد(تیمورزاده،1360،اسدی بروجنی، 1369،نیکبین،1373،حبیبیان،1373،آژیر،1376،ریاحی،1377)، در واقع آیینۀ تمام نمای شرایط طبیعی و انسانی حاکم بر منطقه بوده و تشکیل دهندۀ شرایط زیستگاهی برای بخش جانوری تنوع زیستی است،بنابراین در مطالعات بسیاری به عنوان جانشین تنوع زیستی در برنامهریزی حفاظت مورد توجه قرار گرفته است dna olebeR( ;5991,zarraF dna edisnraeF;2991,0991,deirfgeiS )3002,.
تعیین اهداف کمی به عنوان هدف حفاظتی تیپهای گیاهی:برای تعیین مساحتی از هر تیپ گیاهی که باید به حفاظت اختصاص یابد از روش زیر که توسط yesserP )1002(sffaT dna ارائه شده استفاده شد: )HT+RN+1(*01-gev TEGRAT mA)iA-mA(-RN در این رابطه: RN: نادر بودن طبیعی(با فرض این که مساحت یک تیپ نشان دهندۀ نادر،یا وافر بودن آن است.
به منظور تعیین صحت نقشه تیپهای گیاهی مورد استفاده در این تحقیق،نتیجۀ مطالعات انجام شده در سطح هریک از مناطق حفاظت شده از جمله مهندسان مشاور ورزبوم(1381)،مهندسان مشاور بررسی منابع آب(1381)و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی(1387 و 1388)مقایسه و مشخص شد که تفاوتهایی در پراکنش و نام بعضی از تیپها از نظر گونههای غالب و همراه وجود دارد.
مطابق نمودار شمارۀ(2) بیشتر بودن تعداد تیپهای گیاهی مشترک بین سبز کوه و هلن(4 تیپ) که در مجاورت هم قرار دارند و سبز کوه و تنگ صیاد(2 تیپ)که با فاصله کمتر و هلن و تنگ صیاد(صفر تیپ)که با فاصلۀ بیشتری از هم قرار دارند تأییدکننده این نظریه است که هرچه مناطق حفاظت شده با فاصله و تفاوت شرایط محیطی(اقلیم و ژئومرفولوژی)بیشتری انتخاب شوند،میتوانند معرف بهتری از عناصر تنوع زیستی(در اینجا تیپهای گیاهی)باشند )6991,reklaW dna htiaF( و کارایی بهتری در سطح کلان داشته باشند."