چکیده:
شهریورماه 1387،«دفتر برنامهریزی و تألیف کتب درسی»میزبان حجت الاسلام دکتر پارسانیا بود.ایشان که عضو هیئت علمی دانشگاه باقر العلوم قم است،در چهارمین نشست «رابطهی علم و دین و تأثیر آن بر برنامهریزی درسی»،دربارهی تفاوت مفهوم کلیدی علم در دو تمدن اسلامی و مدرن و تأثیر آن بر برنامهریزی آموزشی،سخنرانی کرد.در این نشست، کتاب ایشان به نام«علم و فلسفه»،به عنوان مرجع بحث مورد نقد و بررسی قرار گرفت و در پایان سخنرانی،به سؤالات حضار در این باره پاسخ داده شد. در اینجا قسمت اول سخنان ایشان را میخوانید.در این بخش،سخنران به تقسیمبندی علوم به علوم نظری و علوم عملی از دید متفکران اسلامی،و در مقابل،تقسیم آن به علوم طبیعی و علوم انسانی از دید اندیشمندان غربی اشاره کرده است.سپس استدلال میکند که استواری هویت نظام اجتماعی و انسانی برپایهی معرفت و آگاهی است و ازاینرو،«علم» مفهومی کلیدی برای تمامی تمدنها محسوب میشود.از طرف دیگر،گسترش و توسعهی هر تمدن و فرهنگ از طریق انتقال مفاهیم کلیدیاش صورت میگیرد.لذا اسلام به عنوان تمدن و فرهنگی که توانست گسترش پیدا کند،ضرورتا برداشتهای ویژهی خود را از علم ارائه کرده است.سخنران در ادامهی سخنانش بعضی از این برداشتهای اختصاصی اسلام را از علم، و تفاوت آن را با برداشتهای دنیای مدرن مطرح میکند. *** خدا را شاکر و سپاسگزارم که توفیق رفیق شد خدمت دوستانی که شاید در حساسترین موقع و جایگاه نظام معرفتی جامعهی اسلامی قرار گرفتهاند،برخی از مباحث علم و معرفت را مطرح کنم. روایتی داریم که میگوید:«فاإن قیمة کل امرئ ما یعلم»[منیة المرید،ص 13]:ارزش هر انسان به علم و معرفت اوست؛چنانکه ارزش هر نظام و فرهنگ هم به معرفت اوست. هرچه نقش علم و معرفت بیشتر و پیشتر دانسته شود،ارزش انسان بیشتر دانسته میشود.
خلاصه ماشینی:
"سپس استدلال میکند که استواری هویت نظام اجتماعی و انسانی برپایهی معرفت و آگاهی است و ازاینرو،«علم» مفهومی کلیدی برای تمامی تمدنها محسوب میشود.
البته علم اخلاق و علم خانواده،نخستینبار در دنیای اسلام به عنوان علمی مستقل مطرح شده است و تا آنجایی که من جستوجو کردهام،در آثار اسطو4و دیگران چیزی در این مورد نیست.
*قدرت معانی و مفاهیم کلیدی اسلام پس نظام اجتماعی هویت معرفتی دارد و در درون این نظام معرفتی، یک سلسله معانی کلیدی وجود دارند که از نقش هویتی برخوردارند و با تغییر آنها،هویت هم عوض میشود.
یعنی تا زمانی که این معانی و مفاهیم وجود دارند و در کانون نظام معرفتی و علمی حاضر هستند،تمدن و فرهنگ اسلامی هم وجود خواهد داشت.
غرب هم یک سلسله معانی و مفاهیم کلیدی دارد که اگر آنها را بیاورد و مستقر کند، هیچ کار دیگری لازم نیست که انجام دهد و به راحتی فرهنگ خود را جایگزین میکند.
*تغییر مفهوم کلیدی علم در شبه جزیره پس از آمدن اسلام اگر معنای دنیای مدرن و مفاهیم کلیدی آن را بشناسیم که به تعبیر نقیب العطاس،هرچند تا که باشند مفاهیم نامحدودی هستند،باز بین اینها،اهم و مهم وجود دارد.
این پیمان در 02 سالگی رسول خدا و در خانهی عبد الله بن جدعان بسته شد و از رسول خدا(ص)روایت شده است که پس از بعثت میفرمود:به راستی که در خانهی عبد الله بن جدعان شاهد پیمانی بود که خوش ندارم آن را با هیچچیز دیگر مبادله کنم،و اگر در اسلام نیز مرا بدان کنند اجابت خواهم کرد و میپذیرم."