چکیده:
تربیت مدنی یکی از فروع بحث از جامعه مدنی است.همچون مفهوم جامعه مدنی، تربیت مدنی نیز از جهت امکان وقوع در جامعه ما،مفهومی چالشبرانگیز است.در پاسخ به این چالش،تحلیل هر دو مفهوم ضروری است.جوهره اساسی مفهوم جامعه مدنی را باید در برقراری توازن میان اقتدار و مسئولیت دولت جستجو کرد؛چنانکه جوهره اساسی مفهوم تربیت مدنی نیز در فرآهمآوردن قابلیتهایی در افراد برای ایفای نقش در برقراری این توازن جلوهگر میشود.با توجه به این تحلیل،از حیث نظری،انجام تربیت مدنی در جامعهء ما ممکن محسوب میشود زیرا توازن میان اقتدار و مسئولیت دولت،از جهت فرهنگ دینی ما نیز پذیرفتنی است.از حیث عملی نیز میتوان تربیت مدنی را ممکن شمرد زیرا با این که شکلگیری فرهنگ مدنی مستلزم تدریج است،تعلیم و تربیت،با بهرهوری از تجربیات بشری،عهدهدار کوتاه کردن راهها و حتی تصحیح آنهاست.با اینحال،تربیت مدنی فرایندی دارد که طی آن با فراهم آمدن تواناییها و قابلیتهایی شناختی،عاطفی و عملی در افراد، زمینهء وقوع توازن مذکور مهیا میشود.
خلاصه ماشینی:
"ازاینرو،سخن گفتن از تربیت مدنی در جامعهء ما پرسشهایی از این دست را برمیانگیزد:آیا زمینهء خاص فرهنگی جامعهء ما امکان شکلگیری تربیت مدنی را فراهم میآورد؟آیا کوشش برای صورت بخشیدن تربیت مدنی در محیطهای آموزش و پرورش،به ظهور نوعی انشقاق فرهنگی در جامعهء ما خواهد انجامید یا نسل آینده را مهیای یافتن کفایتهای اجتماعی بیشتری نسبت به نسل گذشته خواهد ساخت؟آیا تلاش برای وارد کردن ویژگیهای تربیت مدنی در آموزش و پرورش ما تلاش عبثی است،همچون پیوند زدن عضوی بیگانه بر اندامی که دیر یا زود آن را از خود بیرون خواهد راند،یا در واقع میتوان آن را مرحلهای از مداوای اساسی پیکر بیمار آموزش و پرورش دانست؟ به نظر میرسد پرداختن به این چالشها،بخش مهمی از نیازهای فکری،اجتماعی و تربیتی کنونی جامعهء ماست و هرگونه سهلگیری دربارهء آن نارواست؛خواه به این صورت باشد که سخن گفتن از جامعه و تربیت مدنی را موجی گذرا بیانگاریم که به زودی فرو خواهد مرد یا آنکه وقوع آن را مسلم بپنداریم و خود را محتاج بحث و نظر نبینیم.
چنانکه در باب مفهوم جامعهء مدنی،به این نتیجه راه یافتیم که جوهرهء اساسی این مفهوم را در توازن اقتدار و مسئولیت دولت جستجو کنیم؛ در خصوص تربیت مدنی نیز باید بگوییم که جوهرهء مفهوم تربیت مدنی عبارت است از تربیت افراد به نحوی که بتوانند در شکلگیری و یا برقراری چنین توازنی در جامعه نقش بازی کنند."