چکیده:
مطالعات امنیتی در ایران از پیشینه تاریخی چندانی برخوردار نیست و مطالعه تحولات امنیتی جمهوری اسلامی که بخش کوچکی از این حوزه مطالعاتی است، از آن هم جدیدتر است. با وجود این، نگاهها و دیدگاههای مختلفی درباره امنیت ملی و جامعه امن در ادوار مختلف حیات جمهوری اسلامی وجود داشته است که توسط برخی اندیشمندان و پژوهشگران حوزه مطالعات امنیتی، شکلی منسجم و تئوریک یافتهاند. حاصل این تلاشها را تا به امروز میتوان در قالب چهار مدل تبیینی گفتمان بسط، حفظ و رشدمحور، گفتمان سنتی - نوین، الگوی تحدید، تثبیت و تکثر و دیدگاه ساختاری - طبقاتی – مورد بررسی قرارداد و به واسطه هریک از آنها، بخشی از تحولات امنیتی جمهوری اسلامی ایران را درک کرد.
Security studies inIrando not have a long history. However، studying security developments، as a small part of that bigger area is even newer. In fact، there exist many views and analyses on the very society and national security ofIranwhich have been raised by thinkers and researchers of security studies. These achievements can be categorized in four explanatory models which are as follows: discourse on securing، expansion and growth، discourse on tradition and modernity، discourse on delimitation، consolidation and pluralism، and also views on class and structure. These models can help us in understanding security developments ofIran.
خلاصه ماشینی:
گفتمانهای بسط،حفظ و رشد محور که بیانگر سه نگرش اساسی نسبت به امنیت ملی جمهوری اسلامی هستند و گاه با تعابیر دیگری چون گفتمان انقلاب،جنگ و سازندگی11یا بروننگر/آرمانگرا و دروننگر/واقعگرا12نیز خوانده میشوند،بسیاری از تحولات در ملاحظات امنیتی جمهوری اسلامی از ابتدای انقلاب تا پایان دولت آقای هاشمی رفسنجانی را دربرگرفته و تبیین میکنند،اما همچنانکه این تقسیمبندی شامل تحولات پس از سال 1376 نمیشود،بیانگر تمامی ابعاد تحولات امنیتی در این سالها هم نیست و ازاینرو،در کنار این تقسیمبندی،لازم است به تقسیمبندیهای دیگر نیز توجه شود.
3. الگوی تحدید،تثبیت،تکثر برخلاف تقسیمبندی دوگانۀ گفتمان سنتی-نوین که قایل به گسستی معرفتی میان تحولات و سیاستهای امنیتی قبل از دوم خرداد 1376 و پس از آن است،الگوی تحدید، تثبیت و تکثر،سراسر حیات جمهوری اسلامی ایران از ابتدا تا پایان دولت آقای خاتمی(و حتی پس از آن)را در تداوم یکدیگر میداند و با طرح امکان بازگشت از الگوی بعدی به الگوی پیشین،مبنایی برای درک تحولات امنیتی در ایران مطرح میکند که از انعطافپذیری بیشتر و قابلیت تبیین گستردهتر در این زمینه برخوردار است.
هرچند الگوی تحدید،تثبیت و تکثر،برای بیان وضعیت امنیتی جامعه ایران پس از انقلاب براساس متغیر رقابت سیاسی ارائه شده است،اما به نظر میرسد قابلیت تبیینکنندگی بیشتری نسبت به تقسیمبندیهای پیشین داشته باشد و حتی در صورت تمرکز بر چگونگی تحول از یک الگو به الگوی دیگر،ممکن است از عهدۀ تبیین تحولات سیاستهای امنیتی پس از دوران آقای خاتمی نیز برآید.