چکیده:
طرح مسئله: هویت شهروندی چنان چه از ترکیب عبارت برمی آید، نوعی تمایز و بازشناسی خودها در معنای شهروند بودن است که دارای بعد تاریخی نیز هست. مفهوم شهروندی در بر دارنده عناصر حقوق، مسئولیت ها و تکالیف و احساس تعلق است که در مقابل سایر شهروندان و دستگاه های اجرایی معنا می یابد و گویای نوعی «پذیرش نهادینه شده» در ابعاد ارزش ها، دانش و آگاهی ها، توانایی ها و مهارت ها و انتظارات افراد جامعه است.
روش: پیمایش مقطع-عرضی بوده و جامعه آماری ساکنان 15 سال به بالای شهر تهران می باشند که نمونه معرفی با تعداد 450 نفر را در 30 محله بالا و پایین و متوسط از 10 منطقه شهرداری تهران با ابزار پرسش نامه مورد بررسی قرار داده که روایی آن به روش صوری و محتوایی از طریق گروه خبره تائید شده و اعتبار آن بر اساس محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0.705 به دست آمده است.
یافته ها: نشان می دهد که هویت شهروندی در 80.6 درصد پاسخ گویان نمونه مورد مطالعه ضعیف و متوسط است(حدود 21 درصد نمونه مورد بررسی ضعیف، 59 درصد متوسط) و در مجموع می توان گفت در شکل غالب، هویت شهروندی متوسط است. در میان ابعاد هویت شهروندی؛ ارزیابی از هنجارهای دمکراتیک، تعهد مدنی و برخورداری از حقوق شهروندی به ترتیب پایین ترین مقادیر را در بین پاسخ گویان دارند(به ترتیب با متوسط 34.8%، 36.86% و 37.72%). در تحلیل های چند متغیری، مدل منتخب این تحقیق با حضور چهار متغیر اعتماد اجتماعی، احساس تعلق، هویت فردی و هویت جمعی می تواند 38.3% واریانس متغیر وابسته را تبیین کند.
نتایج: برای ارتقاء و افزایش هویت شهروندی در بعد افقی (روابط افراد درون جامعه) باید هویت های جمعی و تعلقات عام گرایانه را تقویت و در بعد عمودی (روابط حکومت و شهروندان) پیش از هر چیز باید به ارتقاء و بازسازی اعتماد مردم به مسئولان همت گمارد.
خلاصه ماشینی:
"آنچه در مقدمۀ فوق ذکر گردید،مشمول وضعیت اجتماعی-مدنی ایران نیز میشود و این پرسش را ابتدا مرکز مطالعات شهرداری تهران مطرح و آن را در قالب اولویت پژوهشی خود مطرح کرد که وضعیت هویت شهروندی در ایران چگونه است،آیا تحولات اجتماعی-سیاسی پدیدآمدۀ دهههای اخیر در ایران باعث ظهور و شکلگیری«هویت شهروندی»شده و این هویت چه وضعیتی دارد و چگونه میتوان با شناسایی مؤلفههای آن از یکسو بر ارتقای این هویت و از سوی دیگر در بهبود و پیشرفت جامعه تأثیر گذارد؟مقالۀ حاضر درواقع انتشار نتایج حاصله از آن پروژه پژوهشی است که توسط نویسندگان انجام یافته است.
هویت شهروندی با رویکرد روانشناختی هم که به رعایت عزت نفس و فردیت شهروندان تأکید دارد،به این بخش از برجسته بودن هویت فردی در چارچوب هویت شهروندی اشاره میکند و در رویکرد جامعهشناختی توجه و مراعات نقش و شئون اجتماعی افراد جامعه مدنظر است که در یک رابطۀ دیالکتیکی بین مردم و حکومت شکل میگیرد.
برهمیناساس،در این مطالعه افزون بر شناسایی عناصر تشکیلدهندۀ هویت شهروندی،تأثیر عوامل فردی،خانوادگی و نگرشی بر آن،مورد بررسی قرار گرفته تا مشخص گردد چگونه هویت شهروندی در تعامل با دیگر انواع هویتهای فردی و جمعی،زمینههای اجتماعی،اعتماد و احساس تعلق خود را آشکار میسازد.
نتایج تحلیلهای چندمتغیری نشان میدهد که برای ارتقاء و افزایش هویت شهروندی در بعد افقی(روابط افراد درون جامعه)باید برای تقویت هویتهای جمعی و تعلقات عام گرایانه تلاش کرد و در بعد عمودی(روابط حکومت و شهروندان)پیش از هرچیز باید به تقویت و بازسازی اعتماد مردم به مسئولان همت گمارد."