چکیده:
ارتداد به معنی خارج شدن از دین اسلام موجبات و اسباب متعددی دارد که اساس آن انکار خدا و رسول یا رسالت پیغمبر و یا جسارت و اهانت به آنهاست.یکی از موجبات ارتداد که احکام ویژهای درنظام کیفری اسلام بر آن مترتب میشود انکار یکی از ضروریات دین است.نویسندهء مقالهء حاضر با بررسی موضوع اختلافی«ضروری دین» نتیجه گرفته است که انکار ضروری دین در صورتی موجب ارتداد میشود که علاوه بر ضروری بودن جزئیت مطلب انکار شده در دین:نزد منکر نیز ثابت و روشن باشد، بنابراین،منکر در صورت جهل و ناآگاهی،محکوم به ارتداد نیست.در ادامه به این بحث پرداخته شده که آیا انکار ضروری دین،مستقلا موجب ارتداد است یا از این نظر که مستلزم انکار الوهیت خدا یا نبوت پیغمبر است موجب ارتداد میشود.پس از نقل آراء فقها در این مورد و بررسی ادله آنها،نظریه استلزام با دلائل کافی اثبات رسیده است.
خلاصه ماشینی:
اکنون اگر شخصی مسلمان بود و یکی از اصول را منکر شد بیتردید کافر و از اسلام خارج و عنوان مرتد بر او صادق است ولی آیا منکر ضروری نیز چنین است؟ به نظر میرسد انکار یکی از ضروریان دین هرگاه به گونهای صورت گیرد که مساوی با انکار الوهیت خدا یا توحید یا رسالت پیامبر باشد تحقیقا موجب کفر و ارتداد خواهد بود و در این مسأله خلافی وجود ندارد.
4-حکم انکار ضروری مذهب شایان ذکر است آنچه در مورد موجبیت انکار ضروری برای تحقق ارتداد گفته شد به مسائل بدیهیه و شفاف در دین اسلام اختصاص دارد چنانکه در روایات ذکر شده است مانند انکار وجوب نماز و روزه یا حرمت شراب و زنا،ولی در مسائل و احکام غیر ضروری که چه بسا در فقه مذاهب اسلامی مورد بحث قرار گرفته و احکام مختلف دربارهء آنها اظهار شده،هیچگاه انکار آنها موجب کفر و ارتداد نیست(امام خمینی،کتاب الطهارة،823/3).
آنچه در نقد کلام شیخ میتوان گفت اینست که در فرض منجر نشدن انکار ضروری به انکار اصول و جهل شخص منکر،جای این سؤال باقیست که آیا در تحقق ارتداد،علم منکر به اینکه آنچه انکار کرده جزو دین است،شرط است یا نه؟اگر چنین است،در صورت جهل،هرچند جهل مقصر باشد،ارتداد حاصل نخواهد شود و از این نظر فرقی بین جاهل قاصر و مقصر نیست،زیرا تحقق ارتداد با انکار ضروری مستقلا ثابت نیست و در نظریهء استلزام،علم منکر بدون شک در تحقق ارتداد شرط است و اگر علم منکر را شرط ندانیم باز فرق بین آنها وجهی ندارد درحالیکه شیخ انصاری خود در جای دیگر در مورد موجبیت انکار ضروری،علم منکر را شرط دانسته بوده است(نکـ:فواید الاصول،082/1).