چکیده:
تعیین شرایط اشتغال به آن و حقوق و امتیازات مادی و معنوی روزنامهنگار،به اقدامات خویش جهت ارتقای حیثیت اجتماعی حرفهء مذکور نیز ادامه دادند.بدین منظور در چارچوب فعالیتهای صنفی خود،«اصول اخلاقی و شرافتی حرفه روزنامهنگاری»را مورد حمایت و حراست قرار دادند و با تشکیل«شوراهای مطبوعاتی»و اقدامات ارتقاءآمیز دیگر،برای استقلال«نظام حرفهیی روزنامهنگاری»مانند نظامهای حرفهیی پزشکی،وکالت دادگستری،مهندسی معماری و نظایر آنها،نیز گامهای بلندی بردشتند.این کوششها در سه دهه اخیر در بسیاری از کشورهای جهان سوم هم طرف توجه قرار گرفتهاند و در برخی از این ممالک نتایج مثبتی به بار آوردهاند. 4-تازهترین موفقیتهایی که سازمانهای حرفهیی روزنامهنگاری در کشورهای غربی و بعضی از ممالک در حال توسعه به دست آوردهاند،مشارکت روزنامهنگاران در مالکیت اقتصادی و مدیریت مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی است.شرکت یافتن اعضای هیأت تحریریه معروف«لوموند» فرانسه در مالکیت و مدیریت این موسسه مطبوعاتی،که از سال 1951 آغاز شده است و نمونههای دیگری که پس از آن در این کشور و کشورهای دیگر ایجاد گردیدهاند،و در این زمینه امیدوارکننده بوده است. 5-استقلال حرفهیی روزنامهنگاری در سطح جهانی نیز در دو دهه گذشته مورد حمایت بین المللی واقع شده است.توجه خاص اعلامیهء معروف«یونسکو»درباره وسایل ارتباط جمعی(مصوب نوامبر 1978)، به حمایت از استقلال و امنیت و حیثیت روزنامهنگاران در سراسر جهان و اختصاص فصول ویژهیی از گزارش نهایی«کمیسیون بین المللی یونسکو برای مطالعه درباره مسایل ارتباطات»به این امر،نشانههای اهمیت روزافزون استقلال روزنامهنگاری در صحنه جهانی به شمار میروند. در حقوق ارتباطات جمعی ایران،که در دوره مشروطیت با اقتباس از آخرین قانون مطبوعات وقت فرانسه پایهگذاری گردیده،به مقررات حرفهیی روزنامهنگاری بیاعتنایی شده است. حقوق حرفهیی روزنامهنگاران یکی از مهمترین شاخههای حقوق ارتباطات جمعی است و تازهترین آنها محسوب میشود.دو شاخه دیگر این رشته حقوقی،شامل مقررات «تاسیس و اداره وسایل ارتباطی»و مقررات حاکم بر«محتوای پیامهای ارتباطی»- مندرجات روزنامهها،برنامههای رادیویی و تلویزیونی و فیلمهای سینمایی-از حدود یک قرن و نیم پیش پایهگذاری شده بودند. در کشورهای غربی از نیمه دوم قرن نوزدهم و پس از عقب رانده شدن نیروهای مردمی و تضعیف وابستگان نظام فئودالیسم و تحکیم قدرت بورژوازی،در حالیکه پیشرفت و گسترش لیبرالیسم اقتصادی باعث توسعه فعالیتهای صنعتی و بازرگانی سرمایهداران شده بود و مطبوعات تجاری-خبری،جای مطبوعات انقلابی-عقیدتی را گرفته بودند، آزادی فعالیت مطبوعاتی نیز رونق روزافزون یافت.قانون مطبوعات 29 ژوئیه 1881 فرانسه که به«منشور آزادی مطبوعات» معروف است و نخستین قانون مطبوعات ایران مصوب 5 محرم 1326 هجری قمری از آن اقتباس و ترجمه شده است،بهترین شاخص تحول شرایط روزنامهنگاری غربی بشمار میآید.این قانون که در اوج پیشرفت لیبرالیسم اقتصادی و در«دوره طلایی» سرمایهداری غربی،از سوی پارلمان فرانسه به تصویب رسید،با توجه به مصالح و منافع موسسات مطبوعاتی،دو زمینه اصلی و لازم و ملزوم هم شامل آزادی تاسیس و اداره روزنامهها و محدودیتهای این آزادی و جرایم مطبوعاتی را موردنظر قرار داده بود. در این قانون،به روزنامهنگاران که رکن اساسی فعالیت مطبوعات محسوب میشوند، کوچکترین توجهی نشده بود و حتی در سراسر متن65/ مادهیی آن،نامی از آنان به 2Lمیان نیامده بود. به همین جهت میتوان گفت که به سبب بیاعتنایی این قانون به حقوق حرفهیی روزنامهنگاران،در ایران هم(که قانون یاد شده در دوره مشروطیت به عنوان یک الگوی مطلوب مورد اقتباس قرار گرفته بود) نسبت به این امر توجهی پدید نیامد و پس از تصویب مقررات حقوقی حرفهء روزنامهنگاری در فاصله دو جنگ جهانی اول و دوم در فرانسه،باز هم تحت تاثیر شرایط اختناق حاکم بر ایران،به آن اعتنایی نشد.به هنگام تهیه و تدوین قوانین مطبوعاتی بعدی رژیم سابق (قانون مطبوعات 1321 شمسی،لایحه قانونی مطبوعاتی 1331 شمسی و لایحه قانونی مطبوعات 1334 شمسی)نیز این موضوع همچنان مسکوت ماند. در فرانسه و سایر کشورهای غربی،از همان اواخر قرن نوزدهم،برای جبران این بیتوجهی و تأمین حقوق روزنامهنگاران، کوششهای گستردهیی آغاز گردید: 1-به دنبال توسعه مبارزت کارگری و همکاری و همبستگی کارگران چاپخانهها و روزنامهنگاران و تشکیل نخستین اتحادیههای روزنامهنگاری در فرانسه،به تدریج مقدمات تحقق خواستهای آنها برای تصویب مقررات قانونی حرفهیی فراهم شد. 2-سرانجام،در سال 1935،بیش از نیم قرن پس از تصویب قانون مطبوعات 1881،پارلمان فرانسه قانون مخصوص حرفه روزنامهنگاری را به تصویب رساند.در حالی که در ایران،در این زمان و دهههای پس از آن با استیلای حکومت دیکتاتوری،امکان تاسیس و فعالیت اتحادیهها و سازمانهای حرفهیی مستقل روزنامهنگاری وجود نداشت و بعد از آن هم که از اوایل دهه 1340 «سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات»تشکیل شد،یارای توجه به این امر را پیدا نکرد. 3-سازمانهای حرفهیی روزنامهنگاری غربی،به موازات کوششهای خود برای به رسمیت شناخته شدن استقلال این حرفه و-
خلاصه ماشینی:
"مبانی حقوقی استقلال حرفهیی روزنامهنگاران نوشته:کاظم معتمدنژاد *چکیده مقاله: در حقوق ارتباطات جمعی ایران،که در دوره مشروطیت با اقتباس از آخرین قانون مطبوعات وقت فرانسه پایهگذاری گردیده،به مقررات حرفهیی روزنامهنگاری بیاعتنایی شده است.
به همین جهت میتوان گفت که به سبب بیاعتنایی این قانون به حقوق حرفهیی روزنامهنگاران،در ایران هم(که قانون یاد شده در دوره مشروطیت به عنوان یک الگوی مطلوب مورد اقتباس قرار گرفته بود) نسبت به این امر توجهی پدید نیامد و پس از تصویب مقررات حقوقی حرفهء روزنامهنگاری در فاصله دو جنگ جهانی اول و دوم در فرانسه،باز هم تحت تاثیر شرایط اختناق حاکم بر ایران،به آن اعتنایی نشد.
4-تازهترین موفقیتهایی که سازمانهای حرفهیی روزنامهنگاری در کشورهای غربی و بعضی از ممالک در حال توسعه به دست آوردهاند،مشارکت روزنامهنگاران در مالکیت اقتصادی و مدیریت مطبوعات و سایر وسایل ارتباط جمعی است."