چکیده:
پس از شهریور 1320 و با افول گفتمان پهلویسم،نیروهای رها شده از سرکوب در عرصه سیاسی حضور یافتند و کوشیدند تا ساماندهی جامعه ایرانی را در اختیار بگیرند.به این ترتیب،جامعه به صحنه منازعه گفتمانهای مختلف ملیگرا،مذهبی-سیاسی و مارکسیس تبدیل شد.هریک از این گفتمانها که در تضاد با یکدیگر هویت مییافتند سعی میکردند تا با برجستهسازی برخی مفاهیم و به حاشیه راندن برخی دیگر،به چالش با''دیگری‘‘در افکار عمومی برخیزند.در این میان حزب توده توانست خود را به عنوان یک گفتمان قدرتمند مطرح کند و بخشی از نیروهای بریده از گفتمان هژمونیک را به سمت گفتمان خود سوق دهد.هدف این مقاله بررسی تصویری است که نشریات حزب توده طی سالهای 1329 1331 از''دیگری‘‘های خود برای مخاطبان ترسیم میکردند.بررسی این نشریات نشان میدهد که در گفتمان حزب توده تا سال 1331، جبهه ملی به رهبری دکتر مصدق بیش از سایر گروهها آماج خصومت بود.حزب توده در جریان پردازش گفتمان ویژه خود دالهای شناوری مانند''ملت‘‘،''حکومت ملی‘‘،''منافع ملی‘‘،''قانون‘‘،''پیشرفت و ترقی‘‘،''استقلال‘‘،''دموکراسی‘‘،''امنیت‘‘،''آزادی‘‘و''صلح‘‘را از حوزه گفتمان گونگی وارد نظام معنایی خود ساخت و بدان گونه که مورد قبول فضایی گفتمانی''خود‘‘بود به آنها معنا بخشید تا در چالش با دیگری،بتواند از هویت خود دفاع کند و نیروها و طبقات مختلف اجتماعی را جذب کند.
خلاصه ماشینی:
"نکته حائز اهمیت این است که حزب توده در این دوره،در صحنه مبارزه علیه طبقه حاکم،با رقیبی روبهرو شد که در میان مردم از محبوبیت زیادی برخوردار بود:جبهه ملی که«در گرماگرم مبارزات برای آزادی انتخاب نمایندگان دوره شانزدهم مجلس در تاریخ مهرماه 8231 به رهبری دکتر مصدق و با حمایت آیت الل?ه کاشانی تشکیل شد»(جامی،7731:594).
3. ''حکومت ملی‘‘ متن(1)فجایع و جنایات اخیر دولت ضد ملی دکتر مصدق بر علیه مردم قهرمان ایران که با الهام از استعمار طلبان خارجی عملی شد،بیش از همه نشان دهنده بیم و هراس شدید امپریالیسم بینالمللی و طبقه حاکمه سازش کاران ایران از رشد و توسعه بیسابقه جنبش وسیع ضد استعماری مردم میهن ماست(به سوی آینده،/1مرداد0331/).
متن(4) دولتی که به قوانینی که خود وضع میکند پایبند نیست،چگونه میتواند برای تثبیت وضع اقتصادی و بهبود ایران قدمی بردارد؟(شهباز،/32بهمن1331/) چنان که دیده میشود تودهایها سعی دارند تا با نشان دادن تناقض میان وعدهها و عملکرد جبهه ملی در زمینه قانون گرایی و حفظ حقوق قانونی مردم،هژمونی گفتمان این جبهه را در هم شکنند.
این گونه نگاه منفی به دکتر مصدق و جبهه ملی در سراسر متون مربوط به حزب توده جریان دارد و در قالب عباراتی نظیر ''عفریته خونخوار فاشیسم‘‘،''اجحافات فاشیستی دولت ضد کارگری‘‘،''فاشیستهای وطنی‘‘و غیره به مخاطب القا میشود.
روزنامه دژ د رتاریخ /92تیر0331/ تغییر موضع نسبی حزب توده نسبت به دکتر مصدق را در قالب این جملات بیان میکند: دعوت جمعیت ملی مبارزه با استعمار از کلیه افراد میهن پرست و ضد استعمار؛ملت ایران از کلیه احزاب و سازمانها و جمعیتها و شخصیتهایی که مدعی مبارزه با استعمارند،از آقایان آیت الل?ه کاشانی،دکتر مصدق،جبهه ملی و سازمانهای وابسته به آن برای تشکیل یک جبهه واحد ضد استعماری دعوت میکند."