چکیده:
اگر قتل در یکی از ماههای حرام صورت گیرد یک سوم دیه بر میزان تعیین شده افزون می گردد که از آن به تغلیظ دیه یاد میشود.موضوع تغلیظ دیه در فتاوای فقهای امامیه مورد اشاره واقع شده و به صورت عموم فرقی بین انواع قتل گذاشته نشده است.در قانون مجازات اسلامی برای همه انواع قتلها(عمد،شبه عمد و خطای محض)تغلیظ دیه در نظر گرفته شده است.قرآن کریم حکم حرمت ماههای حرام را بیان کرده اما سخنی از تغلیظ دیه در آن به میان نیامده است. این نوشتار ضمن بازکاوی روایتهای وارده در خصوص تغلیظ دیه در ماههای حرام با توجه به عدم صراحت روایتهای مربوط به تغلیظ دیه مقدر به میزان یک سوم در قتل غیرعمدی و با توجه به عدم تحقق هتک حرمت در این نوع قتل به این نتیجه رسیده است که روایتهای تغلیظ دیه شامل قتل غیرعمدی نشده و حکم تغلیظ دیه را میتوان فقط در قتل عمد ثابت دانست.بنابراین آنچه که حکم تغلیظ دیه را در معرض تردید جدی قرار میدهد علاوهبر عدم صراحت روایات،فقدان عنصر قصد در قتل غیرعمدی است که بر این اساس انتهاکی(هتک حرمت ماههای حرام)تحقق نمییابد تا بتوان در پی آن تغلیظ دیه را ثابت دانست.
خلاصه ماشینی:
"(حسینی روحانی،فقه الصادق،62/191) البته این اعتقاد خالی از اشکال به نظر نمیرسد از جمله آن که یکی از عناصر مهم تعیین مجازات و حتی تشدید آن عنصر قصد است؛بنابراین وقتی در قتل خطای محض قاتل قصدی نسبت به کشتن مقتول نداشته،چطور ممکن است علاوهبر آن که دیهی مقرر را بر وی مجازات دانست،فراتر از آن مجازات قاتل غیر عامد را تغلیظ کرد؟هم چنین با توجه به آن که دأب شارع مقدس به واکنش و شدت عمل بیشتر در مقابل جانی عامد در مقایسه با جانی غیرعامد است،چطور ممکن است میزان افزایش دیه از باب تغلیظ در همهی انواع قتل مثل هم باشد؟اگر بپذیریم سبب تغلیظ دیهی قتل در ماههای حرام آنگونه که برخی از فقها گفتهاند،(شهید ثانی،الروضه البهیه،01/281)هتک حرمت و یا همان انتهاک باشد؛با فقدان عنصر قصد در قتل غیرعمدی چگونه ممکن است هتک حرمت ماههای حرام تحقق یابد؟اگر براساس روال جاری و تصریح برخی از فقها(نجفی،جواهر الکلام،34/92)،اولیای مقتول را مستحق بهرهمندی از افزایش دیه بدانیم،جای طرح این سؤال وجود دارد که هتک حرمت ماههایی که شارع مقدس برای آن حرمتی قایل شده است،چه ارتباطی به اولیای مقتول پیدا میکند؟ با توجه به این اشکالها آیا میتوان به نوعی تغلیظ دیهی مصرح در این روایتها را به قتل عمد و شبه عمد اختصاص داد؟در بررسی و یافتن پاسخ این سؤال اساسی و مهم باید اشاره کرد که اگر بخواهیم فقط به این روایتهای و بدون عنایت به سایر روایتهای وارده در این خصوص و همچنین بدون توجه به قواعد و اصول حقوقی حاکم بر روابط اجتماعی انسانها توجه کنیم احتمالا به همان نتیجهای دست یابیم که بیشتر فقها بدان رسیدهاند؛بنابراین سعی خواهد شد در پاسخ به سؤال مذکور این روایات با توجه به سایر مبانی و مستندات مربوط مورد بررسی قرار گیرد."