چکیده:
سرزمین اندلس یعنی غربیترین منطقهی امپراتوری اسلامی،فراز و نشیبهای بسیاری را به خود دیده،اما به خاطر دوری مسافت،کمتر مورد توجه قرار گرفته است.مسلمانان اندلسی چه در معماری و چه در هنرهای ظریفه مانند سفالسازی،پارچهبافی،قالیبافی، عاجکاری،فلزکاری،خوشنویسی و دیگر هنرهای زیبا،زحمات بسیاری را متحمل شدند.در این راستا نباید از نقش امیران مسلمان غافل شد زیرا آنان خود از مشوقان اصلی اینگونه امور بودند.اکنون در بسیاری از موزهها و اماکن اسپانیا نمونههای زیادی را میتوان مشاهده کرد. تعدادی از سفالینهها مانند بشقاب و کاسه و کوزههای بلند منقش به پرندگان و گیاهان و عناصر خطی گاه به شیوهی ایرانی و پارچههای حریر زربفت با نخهای طلایی، حاشیهدوزی با سنگهای قیمتی،در مریه،قرطبه و مالقه و اشبیلیه غرناطه و مرسیه به دست آمده است و قالیچههای اندلسی نیز با اشکال پرندگان و حیوانات و انسانهای طبیعی به صورت تک بافته میشد.همین عناصر تزیینی،روی تحفههای عاجی هم کندهکاری میشده است.بهطور کلی در قرن هفتم و هشتم هجری،هنرمندان اندلسی تحفههای فلزی و زینتی را با تزیینات خطی و گیاهی تزیین میکردند.خوشنویسان هم به جای خط کوفی خط دیگری به نام خط مغربی ابداع کردند که در تمام عالم اسلام مشهور شد.
خلاصه ماشینی:
"صندوق جواهرات از عاج در مدینة الزهرا در اینجا پیکرههای انسان و حیوان درون شمسههای بزرگ با هشت قوسی قرار گرفته درحالیکه پیکرههای دیگر و اشکال گیاهی درهم شده،پر کردهاند،شیرهای پایین تخت و آرایش متقارن شیران در حال حمله در شمسهی دوم است اتینگهاوزن معتقد است این نقشمایهها را میتوان در بین النهرین و یا ایران پیگیری کرد،سایر نقشها،حالت تزیینی ساده دارند،الگوهایی که در پارچههای اسلامی و بیزانسی،به صورت زوج مشرف بر درختان محوری،ظاهر میشود نشاندهندهی سازمان بندی ساسانی است ولی در این زمان نقوش تخت و مسطح با موفقیت تمام به نقش برجستههای متوازن مبدل شدهاند(ریچارد اتینگهاوزن،هنر و معماری اسلامی،ص 581) صندوقچهی مستطیل شکل بزرگی که برای عبد الملک،فرزند المنصور که منصب حاجب داشته ساخته شده است،یکی از آخرین شاهکارهای بزرگ به شمار میرود که در آخرین دورهی خلافت به اتمام رسیده است.
بهترین نمونهی آن قطعه فلزی به شکل شیر است که شاید به عنوان آفتابه لگن استفاده میشده است که در قرون گذشته در کنارههای شهر بلنسیه پیدا شده و به دورهی حکومت موحدین منسوب است(علام،هنرهای خاورمیانه در دوران اسلامی، 142) بهطور کلی قرن هفتم و هشتم هجری نهضت صنعت فلزکاری در اندلس بوده است، بیشتر تحفههای فلزی زینتی،تنها دارای تزیینات خطی و گیاهی بود(ماهر محمد،الفنون السلامیه،ص 251)در بین اشیاء برنزی چراغی از مسجد الحمراء فعلا در موزهی مادرید محفوظ است."