چکیده:
فتنه از جمله مفاهیم مهم و پرکاربردی است که به تناسب مضامین و مفاهیم آیات،در سورههای مکی و مدنی آمده است.این واژه از دیرباز نزد مفسران، تفسیر و تبیینهای گوناگونی یافته است،عدهای از مفسران،فتنه را مترادف امتحان و آزمایش دانستهاند.برخی،شرک را مراد نموده و پارهای دیگر کفر را مقصود آن پنداشتهاند.این مقاله با تکیه بر معنای اصلی فتنه به بازشناسی مفهوم آن در آیات قرآن پرداخته است،به اینمعنا که فتنه از دیدگاه قرآن جریانی است که با سیاهیآفرینی،شبههافکنی و ایجاد جو خفقان و هراس،موجب پریشانی و التهاب جامعه گشته و زمینه را برای گمراهی انسانها و به شرک و کفر کشاندن آنان فراهم میسازد و به این نتیجه رسیده است که هدف و غایت جهاد نیز از بین بردن چنین فضای تیرهگون و غباراندودی است تا در پی آن، آزادی و امنیت انسانها برای فراخواندن مردم به حقیقت راستین فراهم آید.
خلاصه ماشینی:
"(طبری،562/2،طوسی،741/2 و طبرسی،007/2) اکنون با توجه به تفسیری که این دسته از مفسران برای فتنه ارائه کردهاند و با در نظر گرفتن آنچه در معنای فتنه بیان شد،باید به تبیین این مسأله پرداخت که به راستی فلسفهی نهایی جهاد چیست؟آیا مراد خدای سبحان از امر به جهاد جنگیدن با مشرکان است تا زمانی که به سرکشی و عصیان در برابر دستورات الهی پایان داده و اسلام بیاورند و در صورت عدم پذیرش اسلام همگی کشته شوند؟یا اینکه وجود شرایط و زمینههایی موجب تحقق چنین امری است؟ (1)- و قاتلوهم حتی لاتکون فتنه و یکون الدین لله فان إنتهوا فلا عدوان إلا علی ألظالمین» بررسی استدلال مفسران مفسران در تفسیر فتنه به شرک یا کفر و کشتن مشرکان و کافران تا نابودی یا پذیرش اسلام از سوی آنان به سه دلیل استناد کردهاند.
جایی که خدای سبحان ایمان فرعون را هنگامی که به غرق شدن خود یقین کرد،به وحدانیت و بیهمتایی پروردگار بنی اسرائیل اعتراف نمود نمیپذیرد و میفرماید:«اینک چه جای پشیمانی است با آنکه در گذشته طاغی و سرکش بودهای؟!»(یونس،19 و 09)یا خطاب به گناهکارانی که به اجبار و ترس از عذاب الهی توبه میکنند میفرماید:«آنان که به زشتی دست میآلایند و چون مرگ فرارسد توبه میکنند در اشتباهاند و توبه ایشان پذیرفتنی نیست»(نسا،81)چگونه میتوان ایمان مشرکانی را که به خاطر ترس از مرگ و نابودی لب به ایمان گشودهاند بپذیرد؟و آنان را به پذیرش گوهر ایمان مجبور سازد یا آنان را با اکراه و اجبار به حق پرستی فراخواند؟1 در یک سخن این روایت را پذیرفتن و محتوای آن را غایت جهاد دانستن با داوری خرد منافات دارد و عالمان و اندیشمندان اسلامی نیز هدف جهاد را هرگز چنین تلقی نکردهاند(رک عبدربه،عبد الحافظ،فلسفه الجهاد فی الاسلام،54؛هیکل،محمد خیر،الجهاد و القتال فی السیاسه الشرعیه،25؛مطهری،مرتضی،جهاد و موارد مشروعیت آن در قرآن،03-21) از آنچه گفته آمد روشن میشود که مراد از فتنه در آیه،شرک و کفر نیست و مقصود آیه نیز نابودی مشرکان یا پذیرش اسلام از سوی آنان نبوده است."