چکیده:
(در آنجا که غرض عقلانی و مشروعی بر آن مترتب نبوده باشد)دلالت میکند. در این مقاله ابتدا موضوع مجسمهسازی در آیات و روایات به طور مختصر بررسی شده و سپس به ذکر اقوال فقها،در دو قسمت پرداخته شده است.در قسمت اول نظر فقهای شیعه که به پنج قول محدود میشود،ذکر شده است که عبارتند از: 1-حرمت مطلق تصویر(اعم از حیوان و غیر حیوان،مجسمه و نقاشی). 2-عدم حرمت مطلق تصویر(اعم از حیوان و غیر حیوان،مجسمه و نقاشی). 3-حرمت خصوص مجسمه اعم از حیوان و غیر حیوان. 4-حرمت مجسمه و نقاشی خصوص حیوان. 5-حرمت خصوص مجسمهء حیوان فقط. در قسمت دوم اقوال مذاهب اربعهء اهل سنت ذکر شده است.سپس به ادلهء فقهای شیعه در مورد حرمت ساختن مجسمهء حیوان پرداخته شده است.البته باتوجه به عدم وجود دلیل قرآنی و عدم دلالت عقل بر حرمت(مجسمهسازی برای اغراض مفید»، قائلین بر حرمت فقط به اجماع و روایات تمسک نمودهاند که هردو دلیل مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.تمسک به اجماع باتوجه به منتفی بودن اجماع محصل و قائل شدن برخی از بزرگان به جواز و نیز مدرکی بودن اجماع مردود شناخته شده است.قسمت اعظم مقاله به نقدوبررسی دلالت روایات مورد تمسک قائلین به حرمت،اختصاص یافته است.اینروایات به پنج دسته تقسیم شده و به طور جداگانه از حیث سند و دلالت مورد رسیدگی قرار گرفته و باتوجه به ضعف سندی برخی از آنها و ناتمام بودن دلالت بقیه،اینطور نتیجهگیری شده است که اینروایات تنها بر کراهت ساخت مجسمهء جاندار
خلاصه ماشینی:
"ترجمهء عبارت التبیان در تفسیر آیهء پنجاه و یکم بقره که پیرامون داستان گوسالهء سامری نازل شده چنین است: «معنای آیه که میفرماید:شما پس از موسی گوساله را برگزیدید درحالیکه ظالم بودید این است که آن را به خدائی گرفتید چون به صرف ساختن گوساله ستمگر نمیشوند زیرا که این کار ممنوع نیست بلکه فقط مکروه میباشد و آنچه که از پیامبر نقل شده که ایشان صورتگران را لعنت کردهاند،مراد حضرت کسانی است که خدا را به مخلوقش تشبیه میکنند یا معتقدند که خدا دارای صورت است؛بنابراین در آیه چیزی مقدر فرض میشود مثل اینکه بگوید اتخذتموه اله(طوسی،632/1؛و نیز:طبرسی،091/1).
چنانکه ملاحظه شد هر چهار فرقه در حرمت ساختن مجسمهء ذی روح اتفاق نظر دارند ولی به نقل جزیری(04/2)برخی از فقهای اهل سنت بین مجسمههای ساخته شده برای غرضی ضروری همچون بازی کودکان دختر و غیر آن قائل شدهاند و در اولی حکم به جواز کردهاند و مستند آنها حدیثی است که دلالت دارد عایشه که در بدو ازدواج با پیامبر کودکی شش ساله بوده اسباببازی مجسمه داشته و همراه با همبازیهای خود با آنها بازی میکرده است.
ولی هرسه روایت از حیث سند ضعیفند چرا که حدیث اول مقطوع است و معلوم نیست که روایت از معصوم باشد؛دو حدیث دیگر نیز از طریق عامه نقل شدهاند و به علاوه چنانکه گذشت مناسبت حکم و موضوع اقتضا نمیکند که ساختن مجسمه،اگر به قصد مورد پرستش قرار دادن آن و یا ستیز و مخالفت با خداوند و به ادعای هماوردی با حضرت حق نباشد،موجب«اشد عذاب در قیامت»باشد و این کار ضدیت با خداوند محسوب شود."