چکیده:
سخن گفتن از شخصیت واقعی امیرالمومنین (ع) و معرفی حقیقی آن حضرت، برای همگان امری بس دشوار، بلکه ناممکن است و تنها کسانی می توانند به معرفی شخصیتی چون علی(ع) بپردازند که از همه ابعاد وجودیش اطلاع کامل داشته باشند. در گردونه هستی، جز خدا و پیامبر(ص) کسی را نمی توان یافت که به درستی چنین احاطه ای داشته باشد چنان که پیامبر(ص) نسبت به آن حضرت فرمود: «... و لا عرفک إلا الله و انا» و نیز فرمود: «... له [علی] حق لایعلمه إلا الله و انا». این سخن بلند نبوی(ص) درباره علی(ع) که فرمود: «علی مع القرآن و القرآن مع علی: علی با قرآن است و قرآن با علی است» در همین باره بررسی می شود. سخنی که حکایت از دو ویژگی مهم و رفیع علوی دارد: یکی همراهی علی(ع) با قرآن، و دیگری معیت قرآن با علی(ع). با توجه به اهمیت موضوع، نگارنده در صدد تبیین این حدیث شریف برآمده است. وی در ابتداء، معیت را طرح و پس از ماخذشناسی این حدیث در منابع شیعه و اهل سنت به شرح معیت از دیدگاه لغت و اصطلاح می پرازد، سپس به نوع معیت در عوالم مختلف اشاره می کند و می افزاید، معیت علی(ع) و قرآن هم می تواند در عالم ملک محقق شود و هم در عالم ملکوت تحقق یابد. مقاله حاضر پس از تفسیر معیت در عالم ملک و بیان وجوهی به عنوان تفسیر آن، از جمله: معیت علی (ع) و قرآن در هدایت، علی (ع) و قرآن یاریگر یکدیگر، معیت علی(ع) و قرآن در دلالت، یگانگی علی(ع) و قرآن در اقتدا، معیت به رابطه، یعنی رابطه علی (ع) با قرآن رابطه قیم با متولی علیه است، ارتباط علی (ع) با قرآن، همانند ربط عالم به معلوم است. و بالاخره علی (ع) و قرآن معرف یکدیگرند. در انتها به عنوان یکی از معانی معیت، به معرفی متقابل قرآن و علی(ع) می پردازد.
خلاصه ماشینی:
"برخی از روایات نیز بر معیت قرآن و علی(ع)در عالم ملکوت دلالت دارد؛از جمله در روایتی از امام صادق(ع)میخوانیم که میفرماید: إن الله جعل ولایتنا أهل البیت قطب القرآن و قطب جمیع الکتب،علیها یستدیر محکم القرآن و بها یوهب الکتب و یستبین الإیمان،خداوند ولایت ما اهل بیت را محور قرآن و دیگر کتب قرار داده است،محکمات قرآن بر گرد این ولایت دور میزند،سربلندی کتب،به این ولایت بستگی دارد،و[حقیقت]ایمان به وسیلۀ این ولایت شناخته میشود(مجلسی،1404:27/89).
1. معیت در هدایت یکی از معانی معیت علی(ع)و عترت با قرآن،همراهی این دو در هدایت است که میتواند دو نمود داشته باشد:یکی اینکه هرکدام از قرآن و عترت به سوی دیگری فرامیخواند،چنانکه در روایتی از امام سجاد(ع)میخوانیم که فرمود: الإمام منا لا یکون إلا معصوما و لیست العصمة فی ظاهر الخلقة فیعرف بها فلذلک لا یکون إلا منصوصا فقیل له یا ابن رسول الله فما معنی المعصوم؟فقال:هو المعتصم بحبل الله و حبل الله هو القرآن لا یفترقان إلی ویم القیامة و الإمام یهدی إلی القرآن و القرآن یهدی إلی الإمام و ذلک قول الله،عز و جل،إن هذا القرآن یهدی للتی هی أقوم:امام از ما[اهل بیت]و معصوم است،و عصمت آشکار در خلقت نیست تا بدان شناخته شود و ازاینرو،منصوص[از سوی خدا]است.
خصایص مصحف علوی از بررسی تاریخ و حدیث،میتوان دریافت که مصحف علی1 تفاوت ماهوی با قرآن موجود ندارد،و چیزی بدان افزوده و یا از آن کاسته نشده است،بلکه تفاوتها تنها در تنظیم و محتوای شرح و تفسیر آن بوده است،با ویژگیهایی بدین شرح:ویژگی نخست، ترتیب به حسب نزول قرآن است؛زیرا ممکن است روایت ابو رافع که میگوید:«فلما قبض النبی جلس علی فالفه کما انزله الله»:چون پیامبر(ص)از دنیا رفت،علی[در خانه]نشست و قرآن را همانگونه که نازل شده بود،تألیف نمد(مجلسی،1404 ق: 56/89)،بر این معنی دلالت داشته باشد."