خلاصه ماشینی:
و در بخش دوم،حکمت را به روش قدما در دو بخش حکمت عملی و نظری قرار داده و سپس به ذکر اصول و فروع آنها بدین ترتیب میپردازد: حکمت عملی شامل:اخلاق،تدبیر منزل،سیاست مدنی؛ حکمت نظری شامل:علم الهی،علم ریاضی و علم طبیعی؛ علم الهی به بحث پیرامون شناخت خدا و مسائل عمومی میپردازد؛و علم ریاضی نیز به شاخههای مساحت و هندسه،اعداد،نجوم،موسیقی و فروع آن به مناظر،جبر و مقابله،جراثقال،علم حیل،اوزان،انتقال آبها و تقویمها تقسیم میشود.
محقق شریف1در شرح«المفتاح»گفته است:علم ادبیات علمی است که به وسیله آن از لغزشهای گفتاری و نوشتاری زبان عربی جلوگیری میشود و بنابه گفتۀ علماء، آن را به دوازده بخش تقسیم نمودهاند؛که بعضی از آنها اصول و ارکان جلوگیری از لغزشها و برخی دیگر جنبۀ فرعی دارند.
علم مکاشفه که تصوف نیز نامیده میشود،علمی است که با نورانی ساختن دل و تزکیه و تهذیب آن از صفات ناپسند،حاصل میشود،یا که در این صورت حقیقت اموری که قبلا فقط اسم آنها شنیده شده بود مشخص و مکشوف میگردد و تا زمان حصول شناخت حقیقت و ذات خداوند متعال و صفات تامه و افعال و حکمت وی در آفرینش دنیا و آخرت،و علت مرحلهبندی آخرت ودنیا،شناخت و آگاهی از مفهوم نبوت و پیامبر و مفهوم وحی و فرشتگان و شیاطین و چگونگی دشمنی شیطان با انسان و نحوۀ ظهور فرشته بر پیامبران و ابلاغ وحی بر آنان و شناخت ملکوت آسمانها و زمین و شناخت دل و چگونگی برخورد گروه فرشتگان با شیاطین در آن،و شناخت فرق بین شیوۀ فرشته و شیطان،و آخرت و بهشت و آتش و عذاب قبر و صراط و میزان و حساب یا معانی و مفاهیم امور،نامعلوم و وهمی خواههد بود.