چکیده:
هویت یکی از پیچیده ترین مفاهیم در حوزه علوم انسانی و اجتماعی به شمار می رود؛ پدیده ای چندوجهی که از مناظر مختلف، مبانی و معانی گوناگونی را نمایان می سازد. در یک نگاه کلی می توان هویت را حاصل دیالکتیک نظام ذهنی و ساختار اجتماعی و فرهنگی قلمداد نمود؛ رویکردی که هویت را در کنار غیریت مورد توجه قرار داده و بدین سان واحد تحلیل خود و دیگری را در حوزه هویت برجسته می سازد؛ اما وقتی از هویت فرهنگی سخن می گوییم نسبت هویت با مفاهیم پیچیده ای چون فرهنگ و ملیت، کلافی درهم تنیده را پدیدار می سازد که مفهوم هویت را با رویکرد های نظری گوناگون مواجه می سازد. این معنا در مورد ایران از اهمیت والایی برخوردار است زیرا منابع هویتی ایرانی، اسلامی و غربی هرکدام در دوره ای و به نحوی در انباشت هویتی ایرانیان تاثیر گذاشته و هویت فرهنگی ایرانی معاصر را پدید آورده اند. در این راستا می توان دو رویکرد هویتی را در نظر گرفت: رویکرد توصیفی که ناظر به حال و گذشته است و رویکرد تجویزی یا سیاستی که ناظر به سیاست های هویتی است. در رویکرد تجویزی، مؤلفه های هویتی مفاهیمی عام، انتزاعی و کلی هستند چراکه اساسا تغییر و تحول هویتی حرکتی تدریجی و البته آرام در نظر گرفته می شود. با لحاظ نمودن این مبنا در سیاست هویتی، می توان مؤلفه های اصلی هویت فرهنگی ایرانیان را در پنج حوزه تحلیل کرد: دیانت، زبان، جغرافیای فرهنگی، تاریخ و حافظه فرهنگی و نظام اجتماعی.
خلاصه ماشینی:
"در یک نگاه کلی میتوان گفت این تحقیق از دو سطح تشکیل شده است:مطالعات نظریپیرامون هویت فرهنگی،منابع هویتی ایرانیان و مؤلفههای انتزاعی و کلی هویتی که از طریقمطالعۀ اسنادی و کتابخانهای صورت پذیرفته و در پی رسیدن به مدل مفهومی در دو حوزه منابعو مؤلفههای هویتی است و همچنین مطالعه و تحلیل محتوای کیفی اسناد بالادستی جمهوریاسلامی ایران(قانون اساسی،سیاست فرهنگی جمهوری اسلامی ایران،برنامه چهارم توسعهفصل 9(توسعه فرهنگی)،شاخصهای فرهنگی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی واحکام فرهنگی برنامه پنجم)که در راستای تأیید فرضیهها در دو سطح منابع و مؤلفههای هویتفرهنگی ایرانیان مورد توجه قرار گرفته است،برای رسیدن به این منظور باید جایگاه مفهومیهویت را در علوم انسانی و اجتماعی و ارتباط آن را با مفهوم فرهنگ تبیین و تحلیل نمود.
مؤلفه هویتی دیانت در شاخصهای عینی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز مورد توجه بوده است؛چنانکه دربند 72 تا 74 تعداد کانونهای قرانی موجود در کشور تعداد حسینیههای موجود در کشور تعداد سایت و نرمافزارهای دینیتعداد سخنرانیهای مذهبی &%01226AFTG012G% مفهوم کلی مذهب در واقع اصول و جهتگیری هویت دینی را تعیین و تبیین میکندو علاوه بر نمودهای هویتی،نمودهای فرهنگی فراوانی را نیز به خود اختصاص میدهد؛بااین وجود در رویکرد نظری به مؤلفههای هویتی به نقش مذاهب در تکوین و تغییر هویتهاتوجه چندانی نشده است.
براین اساس اقتصاد و نظام اقتصادی را نمیتوان جدا از فرهنگ و هویت فرهنگی مدنظر قرار داد؛موضوعی که در اسناد رسمی فرهنگی نیز مورد توجه بوده است:اصل 3 قانون اساسی،بند ه 33سیاست فرهنگی،ماده 114 برنامه چهارم توسعه بند الف،بر نقش نظام اقتصادی در کلیت نظاماسلامی تأکید دارند؛در این راستا در بند 12 اصل سوم قانون اساسی به این موضوع اشاره شدهاست؛«پیریزی اقتصادی صحیح و عادلانه طبق ضوابط اسلامی جهت ایجاد رفاه و رفع فقر وبرطرف ساختن هر نوع محرومیت در زمینههای تغذیه و مسکن وکار و بهداشت و تعمیم بیمه»."