چکیده:
در بررسی حکم شرعی حجاب، آیاتی از قرآن کریم بر وجوب آن دلالت دارند; از جمله آیات 31 نور و 59 احزاب. این دو آیه هر چند به صورت اجمالی کیفیت پوشش را بیان کرده اند، اما به طور صریح و روشن حدود حجاب از آنها به دست نمی آید. بنابراین، باید به سراغ روایات معتبری رفت که در تفسیر این آیات بیان شده اند تا به قرینه آنها مراد آیات فهمیده شود. اما به دلیل آنکه روایات متعددی در تفسیر این آیات بیان شده اند و از طرفی، خود این روایات نیز بعضا اجمال دارند، موجب اختلاف نظر در برداشت از آیات بر حدود پوشش شده است. در این زمینه، بخصوص پوشش وجه و کفین محل بحث قرار گرفته است. برخی از فقها با استدلال به آیات مذکور قایل به وجوب پوشش وجه و کفین می باشند و برخی دیگر با استدلال به همین آیات به گونه ای دیگر بر عدم وجوب پوشش وجه و کفین حکم می دهند. استدلال هر دو دسته از فقها دقیق و قابل تأمل است، اما به نظر می رسد ادله قایلان به عدم وجوب پوشش وجه و کفین از اتقان بیشتری برخوردار باشد.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، این قسمت از آیه شریفه که می فرماید: (ولا یبدین زینتهن إلا ما ظهر منها) حتی اگر بگوییم مراد غیر از ثیاب است (از جمله وجه و کفین)، تنها به جواز اظهار مواضع ظاهره و عدم وجوب پوشش آنها ـ فی نفسه ـ نظر دارد، بر خلاف (ولا یبدین زینتهن إلا لبعولتهن) که به معنای اعلان و ارائه به غیر است (همان، ص 46); زیرا احتمال جدی وجود دارد که مقصود «ما ظهر» زینت یا مواضع زینت ـ بنفسه ـ در حین اشتغال به کاری بدون قصد و التفات باشد و آن از قبیل ظهور و بدو باشد نه از قبیل اظهار و ابدا; پس استثنای منقطع می باشد و چنین چیزی هم خارج از اسلوب بلاغت و خلافت ظاهر کلام نیست و چه بسا مقتضای فصاحت هم باشد.
) (عابدینی، بی تا، ص 4) ثالثا، حتی اگر بپذیریم که «آیه جلباب» دلالت بر وجوب پوشاندن چهره دارد باز هم آیه غض (31 نور) که در مقام بیان حدود حجاب است این حکم را نسبت به زنان مؤمن نسخ می کند; زیرا آیه «غض» بر جواز بازگذاشتن زینت های ظاهر که به دست و چهره تفسیر شده است برای زنان مؤمن دلالت دارد و آیه «جلباب» (59 احزاب) صرفا در مورد زنان پیامبر(صلی الله علیه وآله) باقی می ماند.
(شمس الدین، 1382، ص 145ـ146) در مورد استدلال به دلالت عموم آیه بر وجوب پوشش وجه و کفین نیز باید گفت: عمومیت آیه با آیه 32 سوره نور که می فرماید: (الا ما ظهر منها) و با نصوص معتبره صریحه ـ که در تفسیر آیه 32 سوره نور بیان شد ـ تخصیص می خورد; بنابراین، مواضع ظاهره از این عموم آیه استثنا شده است.