چکیده:
تاریخ جهانگشای جوینی، یکی از با ارزش ترین منابع تاریخی و ادبی ایران است که در بردارنده اطلاعات گسترده و ارزشمند تاریخی، اجتماعی و ادبی می باشد. این کتاب از نظر زبان، دارای نثری آراسته است. علامه قزوینی قدیمی ترین و جدیدترین نسخه های این کتاب را با هم مقابله کرده و در تصحیح آن، کوشش و دقت نظر فراوان به کاربرده است. با وجود این گاه واژه یا ترکیباتی در متن یافت می شود که مفهوم آنها، گویا نیست. نگارنده، بعد از بررسی متن کتاب، بعضی از این واژه ها و ترکیب های مبهم را، شناسایی کرد و در تصحیح آنها پیشنهادهایی را در این مقاله ارایه داده است.
خلاصه ماشینی:
"با وجود به زحمت فراوان و دقت نظری که علامه قزوینی در تصحیح این کتاب به کار برده است و با وجود رعایتامانتداری،گاه در متن کتاب واژه یا ترکیباتی مشاهده میشود که مفهوم آنها،گویا نیست و با توجه به نسخه بدلها ویا مفهوم عبارات،میتوان ابهام آنها را برطرف کرد.
در این باره،جمال الدین عبد الرزاق-اصفهانی در ستایش ممدوح گفتهاست: {Sگویند که تابعه کند تلقین#شاعر چو قصیدهای کند انشا#من بنده چو مدح تو بر اندیشم#روح القدسم همی کند املاS}(همان) رودکی درباره این نوع جن میگوید: {Sرودکیا،بر نورد مدح همه خلق#مدحت او گوی و مهر دولت بنشان#ورچه بکوشی به جهد خویش بگویی#ورچه کنی تیز فهم خویش به سوهان#ورچه دو صد تابعه فریشته داری#نیز پری باز و هرچه جنی و شیطان#گفت ندانی سزاش و خیز و فراز آر#آنک بگفتی،چنانک باید نتوانS}(رودکی،81:1367) و ناصر خسرو میگوید: {Sبازیگری است این فلکگردان#امروز کرد تابعه تلقینمS}(ناصر خسرو،430:1378) با توجه به توضیحات کلمه"اجنه"با مفهوم عبارت موردنظر سازگاری دارد و برای متن متناسبتر است.
مفهوم آن با عبارت کتاب سازگار نیست و درپاورقی نیز برای این واژه نسخه بدلی ضبط نشده است.
2. نتیجهگیری تاریخ جهانگشای جوینی ازنظر زبان،دارای نثری آراسته است و در آن،واژه یا ترکیباتی یافت میشود که مفهومآن گویا نیست؛اما با توجه به نسخه بدلها و مفهوم عبارت،میتوان ابهام آنها را برطرف کرد؛همانگونه که نگارنده دراین مقاله تعدادی از این واژهها و ترکیبات را بررسی کرده و در رفع ابهام آنها با مراجعه به فرهنگهای لغت و نسخهبدلهای کتاب پیشنهادهایی اراده داده است،باوجوداین،نمیتوان مدعی شد که در متن کتاب غیر از این لغتهایمطرح شده،ترکیب یا لغت مبهم دیگری وجود ندارد."