چکیده:
«فتح نامه بغداد» یک سند تاریخی مجمل و معتبر است که پس از فتح بغـداد در سـال ٦٥٦ ه. ق به دستور هلاگو و توسط خواجه نصـیرالدین طوسـی نوشـته شـد. ایـن سـند پیروزی از سویی حـاکی از موضـع گیـری سیاسـی و عملکـرد نظـامی مغـولان در برابـر دشمنان و اهتمام جدی آن ها در خصوص گسترش امپراتـوری مغـول اسـت و از سـویی دیگر نمایان گر توانمندی علمی و ادبی نگارنده آن که با انشایی گیرا توانست نشانه هـایی گویا از منویات سیاسی و مذهبی اش را در لفافه ای از تهدید و درشـت گـویی خطـاب بـه امرای سنی مذهب شام بنویسد و به عنوان یک سند تاریخی بـه یادگـار بگـذارد. مقالـه حاضر قصد دارد به بررسی و تحلیل این موضوع بپردازد.
خلاصه ماشینی:
اما اولین اقدام سیاسی هلاگو پس از فتح بغداد و قتل خلیفه ، ارسال «فتح نامه هایی » به نزد فرمانروایان مسلمان ایرانی و غیرایرانی بود تا آن ها را از کار بزرگی که انجام شده بود رسما آگاه کند و ضمنا هشداری باشد مبنی بر تمکین از حکومت مغول و برحذر داشـتن ایشـان از خیـال سروری و گردنکشی ؛ و به دلیل اهمیت منطقه شرقی دریـای مدیترانـه و در رأس آن سـلاطین مصر و شام که خود را منجی دنیای اسلام در برابر صلیبیون می دانستند و مدعی حقـی خـاص برای خود بودند، فتح نامه ها٥ مهم تر و توأم با تهدید و تطمیـع ، بـه انشـای خواجـه نصـیرالدین ١.
». اما اینکه چرا «نامه هلاگو به امرای شام » را ابوالمجد تبریزی در سفینۀ ذوقی و علمی خـود آورده است ، به نظر می رسد که وی به شکل و فرم ادبی آن توجه داشته است ؛ زیرا از سویی این نامه از شاهکارهای ادبی آن عصر به شمار می آید٢ و به طور مشخص حکایت از اطلاعات عمیـق خواجه در زمینه ادبیات عرب دارد و تبحر وی را در بلاغت و فصاحت نشان می دهد، و از سویی دیگر آثاری که از خواجه طوسی در سفینه گردآوری شده در موضوعات مختلف اسـت و جهـت گیری خاصی ندارد و رویکرد اصلی سفینه عمدتا به سمت آثار ادبی ، فلسفی ، علمـی ، عرفـانی و تاریخی است ، نه صرفا آثار سیاسی .