چکیده:
در دوران قاجار که مقارن بود با تحولات بزرگ فرهنگی و اجتماعی در ایران از جمله انتقال علوم دقیقه از حوزه به مدرسه، به دانشمندی جامع به نام میرزا ابوتراب بر می خوریم. وی به مساله تثلیث زاویه پرداخته و در رساله در معرفت وتر ثلث قوس معلومه الوتر، راهی نوین برای حل آن گشوده است. مقاله حاضر درصدد روشن نمودن شرایط زندگی و شخصیت میرزا ابوتراب و نیز معرفی رساله و تبیین راه حل اوست.
خلاصه ماشینی:
علوم دورة قاجار، میرزا ابوتراب ، تثلیث زاویه مقدمه در دورة قاجار(١٢١٠-١٣٤٤ق ) جریان های علمی ، فرهنگی و صنعتی غرب تأثیری شگرف بر حکومت و جامعة ایران نهاد.
٣ با توجه به چنین پیشینه ای و اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی دورة قاجار، شهر کاشان در پرتو جامعیت علمی ملا محمد مهدی نراقی (١١٤٩-١٢٠٩ق ) پربارترین حوزة فرهنگی و دینی ایران گردید، چنان که طلاب حوزه های علمی عتبات عالیات در پایان تحصیلات خود روانة کاشان می شدند و علوم و فنون عقلی و نقلی را در محضر او تکمیل می نمودند.
پس از درگذشت ملا محمد مهدی نراقی (نراقی اول )، مرکزیت علمی کاشان به زعامت فرزندش ملا احمد نراقی دوم (١١٨٥-١٢٤٥ق ) و برادران وی و فرزندان آن ها -که هریک شخصیت برجستة علمی و دینی زمان خویش بودند- تداوم یافت و دانشمندان بزرگ و نامداری در علوم و فنون گوناگون پرورش یافتند که تراجم احوال آنان در منابع و مآخذی همچون : مرآت قاسان، المآثر و الآثار، مکارم الآثار، مردان بزرگ کاشان، لباب الالقاب، اعلام الشیعة ، الذریعة الی تصانیف الشیعة و جز این ها آمده است .
٢. مخطوط شماره ١٧٥١/١١ «کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران »٢ که ، نسخه ای است جرح و تعدیل شده از رساله در معرفت وتر ثلث قوس معلومة الوتر میرزا ابوتراب که فرزندش محمد بن میرزا ابوتراب آن را در تاریخ ١٢٨٣ ق استنساخ نموده است .
میرزا ابوتراب در این رساله که موضوع آن تثلیث زاویه است ، روش عددی بدیعی برای محاسبة وتر یک سوم کمانی که وتر آن معلوم است ، ارائه کرده است .