چکیده:
این مقاله سه مبحث را دنبال می کند: 1-دلالت حروف بر معانی: در این مبحث رابطه میان حروف و معانی مورد ارزیابی و بررسی قرارمی گیرد. ناقدان عربی بررسی را به مقدار وسعشان دنبال کرده اند. بررسیهای آنان نشاندهنده این است که آهنگ برخی حروف با آوای فعلها شباهت تام دارد. این موضوع در این مقاله تحت عنوان «دلالت حروف بر معانی» نامگذاری شده است. 2-دلالت الفاظ بر معانی: در این مبحث نیز میان لفظ و معنی یا میان شکل و مضمون، پس از بررسی مورد نیاز، ارتباط معنایی یافته شده است؛ هم چنین آرای برخی از ناقدان معروف عربی چون جاحظ و ابن رشیق قیروانی، ابن جنی و ابوهلال عسکری و دیگر ناقدان در این موضوع مطالعه ، و از چگونگی استدلال آنها آگاه شده ایم. 3-دلالت اوزان شعری بر معانی: در این بررسی نیز درصدد بررسی ارتباط و هماهنگی میان وزن شعر و معنای آن برآمدیم و معیارهای روشنی را که ناقدان ادب عربی به طور گسترده از آن بحث کرده بودند، ارزیابی کردیم و نظرنهایی خود را در این مورد به صورت تحلیلی بیان کردیم.
خلاصه ماشینی:
"جمال المعنی و حسن التعبیر فی الکلام العربی* (علمی-پژوهشی) دکتر نصر الله شاملی دانشیار دانشگاه اصفهان فریبا حسینی کارشناسی ارشد ادبیات عرب دانشگاه اصفهان الملخص هذه المقالۀ تشتمل علی ثلاثۀ مباحث: دلالۀ الحروف علی المعانی:نعالج فی هذا القسم الصلۀ بین الحروف و معانیها.
«ان فن الأدب ینهض علی دعامتین،هما فکرة الأدب و صورته،و هما سر ما فیه من عظمة و جمال،غیر أن هذه العظمة و ذلک الجمال لا یقعان موقعهما و لا یحدثان أثرهما الا اذا انضمت الیهما دعامة ثالثة،و تلک الدعامة هی المطابقة و التناسب بین الصیاغة و المضمون من جهة،و ما یتصل بالعمل الأدبی من وجوه من ناحیة الغرض و الموضوع و قاریء الأدب و المستمع الیه من جهة أخری»( بدوی طبانة،56/1972).
]. و للشعر الموزون إیقاع یطرب الفهم لصوابه و ما یرد علیه من حسن ترکیبه و اعتدال أجزائه ،فإذا اجتمع للفهم مع صحة وزن الشعر صحة وزن المعنی و عذوبه اللفظ فصفا مسموعه و معقوله من الکدر ثم قبوله له،و اشتماله علیه،و إن نقص جزء من أجزائه التی یکمل بها-و هی اعتدال الوزن،و صواب المعنی،و حسن الألفاظ- کان إنکار الفهم إیاه علی قدر نقصان أجزائه»(ابن طباطبا،1985 م.
و أما مشکلة اللفظ و المعنی فمن المشاکل التی شغلت قلوبنا کثیرا و بعد التفکر و التدبر و التأمل فی آراء النقاد،جعلنا هذه الجملة أمام أعیننا:«لا لفظ و لا معنی بل أمر بین أمرین»و رافقنا النقاد الذین یهتمون باللفظ و المعنی معا،کابن رشیق القیروانی و عبد القاهر الجرجانی و...
اما البعض الآخر فیعتقدون بعدم وجوب هذه العلاقة أو هذا التلاؤم فالناقد ایرج کابلی فی کتابه«وزنشناسی و عروض»-باللغة الفارسیة-لا یری ضرورة لازمة بین الوزن و موضوع القصیدة و یستدل علی ذلک بأدلة،فیری ان الأوزان التی تستخدم فی مضمون خاص لیست خاصة بذلک المضمون،بل یمکن ان تستخدم فی مضامین أخری أیضا."