چکیده:
دین اسلام همانند دیگر ادیان الاهی با ظالمانه خواندن قرض ربوی، از یک سو به مبارزه
با آن پرداخته و درصدد ریشهکن کردن آن برآمده است و از سوی دیگر، برای تأمین مالی
نیازهای مصرفی، راههایی چون انفاق، وقف، قرضالحسنه و فروش نسیه، و برای تأمین
نیازهای سرمایهگذاری، راههایی چون مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، فروش نسیه و
سلف را جایگزین کرده است. این مقاله، به بررسی آثار اقتصادی جایگزینی یکی از این
راهها (مشارکت) میپردازد.
در نظام مشارکت که انواعی دارد، صاحب پسانداز به جای دادن قرض و گرفتن بهره، کل یا
بخشی از سرمایه موردنیاز مؤسسه اقتصادی را تأمین میکند و بر اساس توافق با
کارفرما، در سود و زیان آن شریک میشود.
این مقاله، بازتاب جایگزینی نظام مشارکت بهجای نظام بهره بر متغیرهایی چون
پسانداز، سرمایهگذاری، تولید، اشتغال، سطح عمومی قیمتها، توزیع درآمدها، و رفاه
عمومی را تجزیه و تحلیل میکند و به این نتیجه میرسد که با حذف بهره و جایگزینی
مشارکت، نهتنها مشکل اساسی در اقتصاد رخ نمیدهد، بلکه همه متغیرهای اساسی،
وضعیت بهتری خواهند داشت.
خلاصه ماشینی:
"یکی از آنها افزایش تولید کل در جامعه است؛ به ویژه با توجه به اینکه در نظام مشارکت به دلیل شریکبودن صاحبان پسانداز در مؤسسه اقتصادی، تمام نیروهای جامعه برای تخصیص بهتر منابع بسیج میشوند به این معنا که در نظام بهره، صاحب پسانداز به چگونگی استفاده تولیدکننده از وام گرفته شده توجه ندارد؛ به همین سبب این امکان وجود دارد که تولیدکننده، آن را در زمینههایی که توجیه اقتصادی ندارد، به کار گیرد؛ در حالی که در نظام مشارکت، به دلیل شرکت صاحب پسانداز، با همفکری دو طرف، سرمایه باید در فعالیتی به کار گرفته شود که از جهت اقتصادی کارایی داشته باشد و این در کل اقتصاد، باعث بهترشدن تخصیص منابع و در نهایت، موجب افزایش تولید کل و عرضه کل در اقتصاد میشود.
از طرف دیگر، معنای نظام مشارکت این نیست که فعالیتهای شکل گرفته بر اساس آن، همیشه و همگی با خطرها و نااطمینانیهای مهم توأم باشد؛ بلکه در برخی از انواع آن ـ اگرچه ممکن است بازده آنها در مقایسه با انواع دیگر کمتر باشد ـ احتمال ضرر و حتی احتمال پایین آمدن سود از مقدار معینی، خیلی ناچیز است؛(17) بنابراین، صاحبان پسانداز همانند نظام سرمایهداری میتوانند با گزینش ترکیبی از انواع مشارکتها، پساندازهایشان را به سرمایهگذاری تبدیل کنند و در عین حال، افراد ریسک گریز میتوانند از راههای مطمئن مشارکت بهرهمند شوند."