چکیده:
امروزه، صنعت بانکداری با تجهیز پساندازها و هدایت آنها به سمت فعالیتهای
مولد اقتصادی، نقش مهمی در اقتصاد جوامع ایفا میکند و این مهم، زمانی رخ میدهد
که نظام بانکی، ابزارهای مشروع و کارآمدی برای تشویق صاحبان وجوه مازاد به
سپردهگذاری در بانک را داشته باشد.
پس از تغییر قانون عملیات بانکی و اجرای بانکداری بدون ربا در ایران، یکی از
اشکالات مطرح در قانون جدید، عدم جامعیت انواع سپردهها با روحیات و اهداف صاحبان
پسانداز است. در این مقاله، با بررسی انگیزههای مردم و مؤسسات برای سپردهگذاری
و تحلیل انواع سپردههای بانکداری سنتی (ربوی) و بانکداری بدون ربای ایران، متناسب
با انگیزهها و روحیات صاحبان وجوه، سپردههای ذیل ارائه میشود.
1. سپرده جاری؛
2. سپرده قرضالحسنه؛
3. سپرده پسانداز با سود ثابت؛
4. سپرده سرمایهگذاری با سود ثابت؛
5. سپرده سرمایهگذاری با سود متغیر.
هیچیک از این سپردهها که بر اساس عقود قرض بدون بهره، قرضالحسنه و وکالت طراحی
شدهاند، مشکل ربا را ندارد و تمام آنها در نظام بانکداری بدون ربا قابل
استفادهاند.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که گروهی از صاحبان این نوع سپردهها، افزون حفظ و نگهداری وجوه، قصد کمک به بانک در اعطای قرضالحسنه و شرکت در ثواب معنوی آن کار مقدس را دارند، اطلاق سپرده قرضالحسنه بر این بخش از حسابها بجا و شایسته است؛ اما گروهی دیگر از مردم قصد دارند افزون بر حفظ و نگهداری پول، درآمدی نیز از طریق سپردههایشان داشته باشند؛ در نتیجه، بانکداری بدون ربا در پوشش دادن نیاز این گروه در مقایسه با بانکداری سنتی کم دارد و مسأله اعطای جوایز بر فرض که اشکال شرعی هم نداشته باشد، اولا به جهت تصادفی بودن نمیتواند در همگان انگیزه پدید آورد و ثانیا هزینههای تبلیغاتی سنگینی را نیز بر بانک تحمیل میکند.
چنانکه از ماهیت عملیات پیدا است، سود بانک و به تبع آن، سود سپردهگذاران، به سود حاصل از معاملات پیشگفته بستگی کامل دارد و سود برخی از آن معاملات چون مشارکت، مضاربه، مزارعه و مساقات در پایان دوره مالی مشخص میشود و از قبل قابل تعیین نیست؛ در نتیجه، سود کل بانک از قبل قابل تعیین نبوده، به سود بنگاههای اقتصادی و به یک معنا کل اقتصاد بستگی خواهد داشت؛ بنابراین، سپرده سرمایهگذاری مدتدار در بانکداری بدون ربا بر فرض که بتواند نظر افراد متعارف و ریسکپذیر جامعه را جلب کند، برای آن گروه از سپردهگذاران که ریسک گریز و در پی کسب درآمد ثابت و از قبل تعیین شده برای سرمایه نقدی خود هستند، راهکاری ندارد.