چکیده:
در این مقاله - که بخش نخست آن در شمارة ۴۱ یه میراث چاپ شده است --
جلد دوم شاهنامه ویراستة استاد مهدی قریب (از هفت خان اسفندیار تا پایان
شاهنامه) بیت به بیت بررسی و با متن و نسخه بدلهای تصحیح دکتر جلال خالقی
مطلق و همکارانشان و در صورت لزوم. چند چاپ دیگر, مقابله شده است. نتیجة این
مطالعه. پرسشها و پیشنهادهایی است که در سه بخش عرضه میشود: ۱. ضبطهاء ۲.
قرائتها و تلفظهاء. ۳. سهوهای چاپی.
خلاصه ماشینی:
"ز لشکر سرافراز گردان کیاند#به نزدیک شاه جهان ارجمندS}(118/869) ضبط نسخۀ اساس ویرایش استاد قریب،یعنی دستنویس لندن،و نیز دو نسخۀدیگر«هند:هستند»(نک:فردوسی 1384:برگ 157 الف؛فردوسی 1386 ب:267/5،زیرنویس 5)و وجه دشوارتری است که باز در خود شاهنامه و منابعی چون لغتفرس و لغت شهنامه هم آمده(نک:فردوسی 1386 ب:417/447/8؛اسدی 1365: ص 77-78؛بغدادی 1382:425)و دانسته نیست که چرا ویراستار گرامی در اینجااز صورت اصیل و برتر سنخۀ اساس خویش چشم پوشیده است؟ {S6.
نتابم همی سر ز اسفندیار#ازان زور و آن بخشش کارزارS}(1228/918) حرف اول«نتابم»در عکس نسخۀ لندن بدون نقطه است(نک:برگ 166 الفنسخه برگردان)و پیشنهاد میشود که مطابق با سه دستنویس(نک:خالقی مطلق395/5،زیرنویس 18)«بتابم»با وجه مثبت خوانده شود زیرا«سر تابیدن از کسی»یعنی رویگردانی از آن کس و تاب مقابله با او را نداشتن و در اینجا نیز رستم بهزال میگوید:من در برابر اسفندیار تاب برابری ندارم و به تعبیر دیگر از او سرمیتابم.
بیامد به بستان به هنگام خواب#یکی مردهماری بدید اندر آبS}(323/943) «بستان»فقط ضبط یک نسخه است و هشت دستنویس دیگر،از جمله نسخۀاساس این ویرایش،«مطبخ»دارند(نک:خالقی مطلق 464/5،زیرنویس 22)کههرچند نمونۀ کاربرد دیگری در شاهنامه ندارد،به دلیل اینکه در غرر اخبار ثعالبینیز در همین بخش آمده است،به احتمال فراوان صورت اصلی و از واژههای تازیشاهنمۀ ابو منصوری است که در سخن فردوسی راه یافته است(در این باره،نک:خالقی مطلق 1381:302-303).
یکی باغ بد کش و خرم سرای#جوان اندر آمد بدان سبز جایS}(208/1081) بضبط«در اندر»در نسخۀ بریتانیا(891 ق)(نک:خالقی مطلق 207/6،زیرنویس 22)دشوارتر و کاربرد آن(دو حرف اضافه پشت سر هم برای یک متمم)از ویژگیهای سبکی شاهنامه و برخی از منظومههای پهلوانی است(در این باره،نک:آیدنلو 1388:479-480)که در دستنویسها ساده شده،اما صورتهایی نظیر«بودش در اندر»و«در در»-که باز دو حرف اضافه در پی هم آمده-درشماری از نسخ،اصالت و درستی آن ران تأیید میکند."