چکیده:
عملیات چاپ سنگی آمیزهای از فعالیتهای فیزیکی و شیمیایی بر اساس دفع
متقابل آب و چربی است.این روش چاپ را فردی آلمانی به نام''''''''زنفلدر(سنفلدر) 2 ‘‘ در
سال 1793-1208 ق.اختراع کرد.چاپ سنگی در ایران در سال 1250 ق، ده سال بعد از چاپ
سربی، در تبریز آغاز شد و اولین کتابهائی که به این شیوه به چاپ رسید قرآن (1250
ق)و زاد المعاد(1251 ق)بود.بعد از تبریز، در تهران چاپخانه سنگی دایر شد.بنا به
قولی اولین کتابهائی که در چاپخانه سنگی تهران به چاپ رسید المعجم فی آثار پس از
تهران دیگر شهرهای ایران نظیر شیراز، اصفهان، ارومیه و رشت به ترتیب دارای چاپخانه
سنگی شدند و کتابها و رسالاتی در هر یک از آنها به چاپ رسید.شیوه چاپ سنگی به مدت
70 سال تنها روش چاپ در ایران بود، و تا اواخر دوره قاجاریه تقریبا هر چه در ایران
به چاپ میرسید به این شیوه بود.
خلاصه ماشینی:
"مرحوم تربیت در''''''''تاریخ مطبعه و مطبوعات ایران‘‘ مینویسد:''''''''در تاریخ 1213 ق عباس میرزا نایب السلطنه که مروج علوم و ادبیات محلی بوده و عشق سرشار به تواریخ و سیر داشته است، از طرف فتحعلی شاه به حکمرانی آذربایجان منصوب گشته و بسیاری از علما و ادبا و ارباب ترجمه و تألیف، و استادان صنایع و فنون را به دور خود جمع کرده و صنعت طبع را بالخصوص مورد توجه قرار داده است و اشخاص زیادی هم به امر و تشویق ویتاریخ تأسیس مطابع سنگی در ایران بعد از تأسیس مطابع سربی است و نشریات سنگی تبریز قبل از مطبوعات سنگی تهران به چاپ رسیده است.
در سال 1240 ق پس از آنکه میرزا جعفر تبریزی برای آموختن صنعت چاپ به مسکو فرستاده شد، پایتخت نیز از تبریز پیروی کرد و میرزا صالح شیرازی که در آن زمان جزو اعیان وزریان تهران شده بود میرزا اسد اللهاولین کتاب مصوری که با چاپ سنگی درآمد کتابی بود به نام لیلی و مجنون مکتبی شیرازی که چهار تصویر داشت.
پنج سال بعد به فرمان محمد شاه قاجار چاپخانهای که میرزا اسد الله فارسی دایر کرده بود با وسایل و ابزار آن به تهران انتقال یافت و اولین کتابی که در این چاپخانه سنگی تهران به چاپ رسید دیوان عبد الوهاب نشاط شاعر 4 بود.
میرسید و نیز چاپخانه سنگی دار الفنون که در آن کتابهای درسی اولیه چاپ و منتشر میشد چاپخانه سنگی دار الفنون در سال 1268 ق تأسیس شد و تا سال 1326 ق برقرار بود(5:18-19)چاپخانههای سنگی دولتی سیار(چاپخانههای اردو)، در زمان ناصر الدین شاه به وجود آمدند و میتوان ادعا کرد که در نوع خود نظیر نداشت."