چکیده:
دین، زبان، فرهنگ، جغرافیا و سرزمین و تاریخ را مهم ترین عناصر هویت ملی می دانند. اگرچه هویت فرهنگی از بطن هویت ملی سر برمی کشد و به ثمر می نشیند؛ اما به دلیل اهمیت فوق العاده آن، هویت ملی را گاه با استناد و رجوع بدان تعریف می کنند. هویت فرهنگی، شناسه منش، رفتار، کردار و آیین زندگی یک ملت است. ایران در طول تاریخ از فرهنگ غنی و قوی برخوردار بوده و در پرتو مواهب آن، آبرومند و سربلند زیسته است؛ اما چون هویت فرهنگی پدیده ای پویا و زایاست و همواره با تهدیدات جدی روبه روست، صیانت از آن، رسالت سنگین دولت، متولیان فرهنگی و هر ایرانی اصیل می باشد؛ به ویژه در عصر حاضر که هویت ملت ها در معرض آفات قرار گرفته و انسان ها نیز تحت فشارهای روحی و روانی شدید، آسیب های جانگزا دیده و از همین رو، عصر حاضر را «عصر اضطراب» و فشار روانی «بیماری تمدن جدید» نامیده اند. در جستجوی تبیین ویژگی های هویت فرهنگی، غزلیات حافظ شیرازی از چنان اصالت و مقبولیتی برخوردار است که در طول سده ها همواره اسباب استحکام هویت فرهنگی و اعتلای موازین اخلاقی بوده است. مولفه های هویت فرهنگی و آموزه های ناب اخلاقی و آیین زندگی در غزلیات حافظ بسیار گسترده است و در این مقاله پنج مولفه دین مداری، اعتدال، تقدیرگرایی، اغتنام فرصت و شادی مورد بررسی قرار گرفته است. آموزه های دینی و قرآنی، مهم ترین مولفه و پرورنده و گسترنده کیمیاگری معنوی، یعنی فضایل اخلاقی است. اعتدال، او را به مدارا و تقدیرگرایی به امیدواری وامی دارد. اما با اغتنام فرصت و اختیار عشق، پادزهر مرگ را می یابد و به زندگی معنا می بخشد و شادی و خوشدلی، یعنی آرامش پایدار قلبی را در خود برقرار ساخته و بدین ترتیب، به روشنی ضمیر و خودشکوفایی می رسد. مولفه های هویت فرهنگی در غزلیات حافظ شیرازی به دلیل ماهیت زبان هنری، یعنی شعر، می توانند در زمینه های آموزشی بیشترین تاثیر را به جا گذارند.
خلاصه ماشینی:
"شیفتگی و دلبستگی او به معجزۀ بینظیر و سرچشمۀ شریعت و معرفتو هدایت مسلمانان،یعنی قرآن مجید،بیش از همه،مهر تأیید بر اعتقاد حافظ به نبوتو خاتمیت حضرت محمد(ص)میزند: {Sصبحخیزی و سلامتطلبی چون حافظ#هرچه کردم همه از دولت قرآن کردم(265)S}در ارتباط با معاد،او روز قیامت را عمدتا روز آشکار شدن سرایر(یوم تبلی السرایر)و برملا شدن تزویر و نیرنگ و نفاق(202)و روز حقیقی رسیدگی به اعمال میداند: {Sفردا که پیشگاه حقیقت شود پدید#شرمنده رهروی که عمل بر مجاز کرد(164)S}در نماز بر پاکی و حضور قلب تأکید دارد: {Sخوشا نماز و نیاز کسی که از سردرد#به آب دیده و خون جگر طهارت کرد(163)S}در خصوص حج نیز بر طهارت و احساس حضور حق در همهحال و دیدن نورخدا در همهجا-حتی در خرابات مغان(288)-تکیه میکند و روزه و حج قبول را آنمیداند که عاشقانه باشد: {Sثواب روزه و حج قبول آن کس برد#که خاک میکدۀ عشق را زیارت کرد(163)S}روش یا طریق حقیقت طلبی حافظ عاشقانه و عارفانه است و در مسلک او،عشقبرانگیزندۀ اصلی شیوههای متعدد و متنوع تصفیه و تزکیه برای تجلی کیمیاگری معنویاست و او عاشقی و رندی و نظربازی را فضایل سهگانۀ معنوی طریقت خود میداند وبه آنها میبالد: {Sعاشق و رند و نظر بازم و میگویم فاش#تا بدانی که به چندین هنر آراستهام(260)S}6-1-1-2."