چکیده:
در پژوهش حاضر وضع علمی جهان و به ویژه جهان اسلام در دوره امام رضا علیه السّلام، عمده ترین وجوه علمی امام رضا علیه السّلام، حرکت های علمی شاخص امام رضا به منظور ساخت دهی و زمینه سازی شکوفایی علمی جامعه عصر خود و در نهایت برخی از مهم ترین مصادیق عینی جلوه و تاثیرات علمی امام رضا در عصر خود بررسی شده است. روش انجام پژوهش تحلیل اسنادی بوده، به منظور گردآوری داده های لازم برای پاسخگویی به سوال های پژوهش، کلیه اسناد و مدارک موجود و مرتبط با موضوع حاضر با استفاده از فرم گردآوری داده ها جمع آوری و با شیوه کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. توجه و اهتمام به توسعه علوم مختلف، ایجاد فضای علمی برای طرح اندیشه های مخالف، ترویج روش منطقی و عقلانی بحث و مناظره، تاسیس حوزه های علمی در بغداد، مدینه و کوفه و تالیفات متعدد در حوزه های گوناگون از مهم ترین راهبردهای علمی امام رضا علیه السّلام بوده است.
In the present research the scientific situation of the Muslim world in the era of Imam al-Riḍā (A.S.)، outstanding scientific movements for structuring and preparing the ground for comprehensive scientific flourishing، and finally، some of the most important objective evidences of the scientific influences of Imam al-Riḍā (A.S.) is reviewed. The method used in this research is document analysis، in which the writer has compiled all the existing documents relevant to the present issue using data gathering forms، and analyzed them in a qualitative procedure.
خلاصه ماشینی:
در این میان یک نکته را نباید فراموش کرد و آن این که شرایط خاص فرهنگی حاکم بر محیط جامعه اسلامی در زمان عباسیان، چیزی نبود که به وسیله امویان یا عباسیان پایه گذاری شده باشد، بلکه نتیجه مستقیم تعالیم آسمانی اسلام بود که به تحصیل و توسعه علم تأکید فراوان داشت و در مرحله اول شخص امامرضا7 و علمای دینی پرچمدار این دگرگونی علمی بودند.
از مجموعه نکات یادشده چنین بر میآید که اموری چند در روی آوردن مردم عصر امامرضا7 به تحصیل و تولید علم دخالت داشته که به برخی از آنها اشاره میشود: 1) وجود مقدس امامرضا7 به عنوان گزینة اصلی این حرکت وجود امامرضا7 را به عنوان عالم اهل بیت که از قدرت تکلم در حوزههای مختلف علمی به عنوان شخصیتی منحصر به فرد برخوردار بوده باید به طور جد مورد توجه قرار داد؛ زیرا حرکت ایشان در راستای مسائل علمی منشأ اثر و تحولی در آن حوزهها شده و در باب تولید و توسعه علم توسط مسلمانان امری غیر قابل انکار است.
علت چنین امری هم روشن است؛ زیرا تا امامرضا7 به عنوان امام مسلمین و عالم اهل بیت در قید حیات بود، به سبب سیطره و ابهت علمی ایشان بر جهان علم از یکسو و نگرانی مأمون از روی آوردن جامعه علمی اسلامی و غیر اسلامی به آنحضرت از سوی دیگر، آن خلیفه عباسی بر آن شده بود تا برای رهایی از این امر و اینکه نشان دهد او هم اهل علم است و همچنین برای فرار از این که جامعه جهانی او را به سبب دشمنی با امام7 مخالف علم و دانش بخواند و پایههای حکومت وی متأثر شود، به برخی از امور ارزشی اقدام مینمود.