چکیده:
اقتصاد پژوهش با در نظر گرفتن رابطة دوسویه اقتصاد و پژوهش، به بررسی و آسیبشناسی فعالیتهای پژوهشی با استفاده از ابزار تحلیلی علم اقتصاد ـ موسوم به ابزار تحلیل بازاری ـ میپردازد. در این بررسی، بازاری رقابتی برای تولید و عرضة آثار علمی در نظر گرفته میشود که در آن تلاش افراد برای حداکثر کردن مطلوبیت حاصل از انتشار آثار خود، موجب میشود که ایدهها و نظریههای غلط جای خود را به اندیشههای درست بدهند. بر اساس این تحلیل، ایجاد فضای رقابتی شدید در یک نظام علمی دارای مشکلات حاد ساختاری، میتواند ضمن کاستن از انگیزههای درونی برای پژوهش، منجر به بروز پدیدة شکست بازار پژوهش شده، آسیبهای اخلاقی همچون سرقت، کمفروشی و ظاهرسازی علمی را به بار آورد. در مقابل، اگر این فضای رقابتی دچار آفت کمیگرایی و انحصار نشود، میتواند در بلندمدت موجب مرزبندی تحقیقهای علمی از پژوهشهای سطحی شود و بازار پژوهش را کاراتر سازد
خلاصه ماشینی:
"در نگرش اسلامی میتوان در مورد فرض مطلوبیتگرایی در مدل بازار پژوهش و حتی بازار کالاها و خدمات خدشه وارد کرد، ولی از این نکته نباید غافل شد که شکلگیری فضای بازار تجاری در عرصة پژوهش میتواند موجب شکلگیری رفتار بازاری نیروهای پژوهشی و علمی بر اساس هنجارهای خشک بازار اقتصادی ـ محاسبه عقلایی و مبتنی بر نفع شخصی ـ گردد.
با توجه به جهت گیریهای اخیر در حوزة پژوهش کشور، به ویژه پس از ابلاغ آییننامة جدید ارتقای مرتبة علمی اعضای هیئت علمی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی مصوب 18/7/1387، میتوان به طور عمده چند تحول انگیزشی در بازار فعالیتهای پژوهشی را پیشبینی و رهیابی کرد: الف) گرایش شدید به انتشار مقاله در مجلههای علمی ـ پژوهشی؛ ب) افول محتوایی همایشهای علمی؛ ج) گرایش به برگزاری کرسیهای نظریهپردازی؛ د) چرخش به سمت مقالات ای اس آی.
آنچه از آن با عنوان مقالات مشترک استاد ـ دانشجویی یاد شد، به مقالاتی اشاره دارد که در حقیقت توسط دانشجو نوشته شده است، ولی نویسنده به رغم میل خود برای راهیابی به فضای ارائة علمی (بازار پژوهش)، نام استاد خود را نیز در مقاله میگنجاند.
خطر پیشرو آن است که این آییننامه با توجه به مشکلات ساختاری پژوهش در ایران، نتواند مقصود اصلی طراحان آن را تأمین کند و در گذر زمان موجب از دست رفتن بسیاری از انگیزههای خودجوش و درونی برای سازماندهی فعالیتهای علمی با هدف پژوهش، و نه به منظور ارائه تجاری آن شود."