چکیده:
در مقالة حاضر به بررسی آیة مباهله (آل عمران: 61) از دیدگاهی فقهی پرداختهایم. هدف از نگارش این مقاله نیز گردآوری، جمع بندی و بررسی شاخهها و فروع مختلف فقهی و دیدگاههای متفاوت علمای مسلمان در مورد این آیه و بررسی و تطبیق این دیدگاهها در حد توان و قدرت نگارنده میباشد. در همین جهت تلاش ما این است که آیة مذکور را به طور کامل بررسی کنیم و تا حد امکان دلالتهای پنهان در آن را مشخص سازیم و دلالتهای جدیدی از آن را که به نوعی به جهان امروزی نیز مرتبط است – مانند مشارکت زن مسلمان در رخدادهای مهم و سرنوشت ساز جامعه - استخراج نماییم.
خلاصه ماشینی:
"«بهله الله» و «ابهله الله» نیز در این زمینه آمده است (زمخشری، همان: 1/ 434) گفتهاند: منظور از صیغة فعل «نبتهل»، باب مفاعله است، و افتعلوا در اینجا به معنای تفاعلوا به کار رفته؛ مانند: «اشتوروا» در معنای «تشاوروا» (طبرسی، تفسیر مجمع البیان: 2/ 308) و همانگونه که گفته شده: «اقتتل القوم و تقاتلوا و اصطحبوا و تصاحبوا» (رازی، همان: 8/ 87)، یعنی مباهله از دو طرف به معنای نتباهل میباشد (زمخشری، همان: 1/ 434) میگویم: هرچند باب افتعال در ظاهر گاهی اوقات درمعنای مفاعله نیز به کار میرود، ولی مقام در اینجا اینگونه نیست و مفاعله در این آیه با توجه به سیاق آیه به دست میآید، به ویژه با در نظر گرفتن ابتدای آیه که دلالت بر گفتوگو بین دو نفر دارد و منظور در اینجا صیغة «افتعل» نیست.
علامه طباطبایی معتقد است کاربرد صیغة جمع در «کاذبین» بر این امر دلالت دارد که دروغگویان در هر کدام از دو طرف مباهله که قرار گیرند، به هر حال باید به صورت جمع و گروه باشند، به همین دلیل، اگر این دعا و مباهلة بعد از آن فقط بین پیامبر’ و مسیحیان نجران انجام میگرفت، یعنی یکی از طرفین مفرد و دیگری جمع بود، باید جمله به گونهای میآمد که قابل انطباق بر مفرد و جمع باشد، مانند اینکه بگوییم: «فنجعل لعنة الله علی من کان کاذبا»، یعنی لعنت خدا را بر هر که دروغگوست قرار دهیم (همان: 3/ 224)."