چکیده:
نقد جامعه شناختی ادبیات یکی از روش های نسبتا جدید در مطالعات جامعه شناسی و ادبی است. این نوع نقد به بررسی ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با ساختار و تحولات اجتماعی که اثر مولود آن است می پردازد.آنچه در نقد جامعه شناختی ادبیات از اهمیت برخوردار است ،انعکاس تصویر جامعه در جهان تخیلی و هنری اثر ادبی است .در نقد جامعه شناختی ،نوع ادبی رمان به خاطر ویژگی هایی مثل طولانی بودن ،تخیلی بودن و داشتن شخصیت های مختلف و متعدد و قابلیت پروراندن موضوعات اجتماعی از اهمیت بیشتری برخوردار است و بهتر می تواند تصویر تحولات اجتماعی را نشان دهد.اهمیت این نوع نقد در بررسی آثار ادبی دوره های تاریخی که با تحولات اجتماعی و فرهنگی عمده ای همراه بوده اند بیشتر خود را نشان می دهد.بررسی رمان های فارسی تا اواسط دهه ی 1370 شمسی نشان می دهد نویسندگان رمان های مهم و تاثیرگذار در هر دوره از این نوع ادبی برای بازسازی هنری اوضاع سیاسی و اجتماعی همان دوره و نشان دادن شرایط گروه ها و طبقات مختلف جامعه استفاده کرده اند .بررسی جامعه شناختی این رمان ها می تواند اطلاعات زیادی در مورد بازتاب اوضاع سیاسی و اجتماعی هر دوره در جامعه در اختیار قرار دهد.هدف از این پژوهش نشان دادن اهمیت نقد جامعه شناسانه ادبیات به خصوص رمان برای درک بهتر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوره های مختلف تاریخی است.
خلاصه ماشینی:
"بررسی رمان های فارسی تا اواسط دهه ی 1370 شمسی نشان می دهد نویسندگان رمان های مهم و تاثیرگذار در هر دوره از این نوع ادبی برای بازسازی هنری اوضاع سیاسی و اجتماعی همان دوره و نشان دادن شرایط گروه ها و طبقات مختلف جامعه استفاده کرده اند .
افزایش رمان ها ،تجربه گری در شیوه های گوناگون نگارش و روی آوردن مخاطبان تازه به رمان سبب می شود که رمان مطرح ترین نوع ادبی این زمان عنوان بگیرد زیرا شعر به دلیل ساختار زبانی خود ،قدرت آن را ندارد که همه ی هیجانات گسترده و عمیق اجتماعی را که در زمان جابه جایی تاریخی در جامعه پیدا شده است منعکس کند .
جمع بندی به طور کلی همان طور که در جامعه شناسی ادبیات لوسین گلدمن اثر ادبی بازتاب تحولات و شرایط اجتماعی و سیاسی دوران نویسنده است و نویسنده به عنوان نماینده ی گروه و طبقه ای خاص ،خواسته ها و مسائل مربوط به همان گروه و طبقه را در اثر ادبی به شیوه ای هنرمندانه منعکس می کند، از آغاز نگارش نخستین رمان های فارسی ، اوضاع سیاسی و اجتماعی و وضعیت گروه ها و طبقات مختلف جامعه و تاثیر تحولات سیاسی و اجتماعی بر آن ها از نکات اصلی مورد توجه نویسندگان بوده است.
رمان فارسی در هر دوره ی تاریخی پیوند عمیقی با اوضاع سیاسی و اجتماعی داشته است و نویسندگان مهمترین تحولات و نیازهای گروه های اجتماعی مختلف زمان خود را به شیوه ای هنرمندانه و در غالب آفرینش ادبی بیان کرده اند."