چکیده:
اهمیت قضا در حیات اجتماعی،سیاسی،مالی و خانوادگی جامعه بر همگان روشن است.بررسی نقش قضا در جامعهی دینی و بررسی تطبیقی با سایر جوامع میتواند دارای فواید علمی و عملی باشد.در ابتدا،معانی قضا و جامعهی دینی بهطور اجمال بررسی شده است.اصل مقاله در دو قسمت است.در قسمت اول به قضا در جامعهی دینی پرداخته شده است که مشتمل بر بحث مبانی قضا در جامعهی دینی و نیز اهمیت قضا در چنین جامعهای است.در قسمت دوم نقش قضا در برخی از جوامع غیر دینی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.این قسمت در پنج بحث نقش قضا در حقوقهای سوسیالیستی،رومن-ژرمن،کامنلا،چین،آفریقا و ماداگاسکار را به طور مختصر بیان میدارد. در خاتمه در بخش نتیجهگیری نکات اساسی این بررسی تطبیقی مندرج است.
خلاصه ماشینی:
"این تأثیر و تأثر به علاوهی ویژگیهای فردی و اجتماعی اشخاص و جوامع باعث میشود که در جوامع دینی نیز بر حسب خلوص و میزان نزدیکی و یا دوری به دین الهی کم و بیش اختلاف و نزاع و تعدیات وجود داشته باشد و هر جا که نزاعی هست و امکان تعدی میرود، وجود قضا و تضمین اجرای حقوق ضروری است.
هـ-از لحاظ نیاز جامعه به قضا و ضرورت و عدم ضرورت در توسعهی کمی و کیفی آن،این وجه مشترک در جوامع دینی و غیر دینی وجود دارد که هر اندازه بسترهای پیشگیریکننده و یا محوکنندهی نزاع،اعم از دستورات الهی، اخلاقی،عرف،صلح و سازش و میانجیگری قویتر باشد،نیاز به قضا و دادرسی کاهش مییابد و بالعکس،هر اندازه این بسترها ضعیف شوند،با دوری جوامع از معنویات،اخلاق،عرف،عمل ناقص به دستورات دینی،نیاز به قضا و دادرسی توسعه مییابد و با توجه به اینکه خود سیستم قضایی نیز جزئی از جامعهای است که این بسترها در آن ضعیف شدهاند،هدف از قضا بهطور کامل برآورده نخواهد شد و همان طوری که یک امپراطور قرن هفتم چین گفته بود ممکن است جامعهای به آنجا برسد که: «در این صورت مرافعات بیپایان خواهد شد و نیمی از رعایای امپراطوری ما برای حل و فصل اختلافات و دعاوی نیم دیگر کافی نخواهد بود!» همان طوری که علم پزشکی با ارائهی راهکارهای بهداشتی و اطلاعرسانی همگانی با محو و یا تضعیف زمینهی رشد میکروبها و ویروسها،برخی از بیماریها را حذف و امکان بروز برخی را بسیار محدود نموده است و این امر به سلامت بشریت کمک کرده است،قضا نیز با محو و یا تضعیف زمینههای ایجاد اختلاف و نزاع و تقویت زمینههای معنوی و اخلاقی و فرهنگی میتواند به سعادت بشریت خدمت نماید."