چکیده:
بحث رفتار مصرفکننده، از مباحث مهم اقتصاد بهویژه اقتصاد اسلامی است. در این
زمینه، بررسی تجربی رفتار مصرفکننده مسلمان اهمیت ویژهای دارد. در این مقاله،
کوشیده شده است در یک بررسی تجربی، تابع مخارج مذهبی (هزینههای در راه خدای)
مسلمان تخمین زده شود. این تخمین با بهکارگیری دادههای جمعآوری شده با استفاده
از پرسشنامه انجام شده است. جامعه آماری، خانوارهای تهرانی هستند که سرپرست آنها
در مناطق مرکزی شهر شغل آزاد دارد. نمونه مورد بررسی 500 عضو از این جامعه و انتخاب
آن خوشهای تصادفی بوده است. در این بررسی، هزینههای مذهبی خانوار تابعی از درآمد،
درجه ایمان و سن سرپرست آن در نظر گرفته شده است. برای اندازهگیری درجه ایمان فرد،
شاخصی مبتنی بر آیات قرآن ساخته، و از آن استفاده شده است. تابع تخمینزده شده
گویای قابلیت مناسب تبیین الگوی استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
در این مقاله، ضمن مروری بر نظریههای ارائهشده در زمینه رفتار مصرفکننده مسلمان در سطح خرد، و تشریح مختصر نظریه یادشده، تابع مخارج در راه خدای مسلمانان را بهصورت تجربی برحسب درجه ایمان، سن و درآمد تخمین میزنیم؛ اما قبل از این تخمین، شاخصی برای سنجش ایمان ساخته شده است که تشریح میشود.
این افق زمانی، آخرت را نیز در برمیگیرد؛ البته صدیقی قبل از او (Sidighi, 1972) بحث عقلانیت اقتصاد سنتی را نقد کرده بود؛ اما میتوان گفت که ارائه بحث نظری جدید در زمینه مصرف با تفکیک افق زمانی به دنیا و آخرت، شکل سازمان یافتهتری به خود گرفت.
میتوان از جمله مقیاسهای سنجش نگرشها را (نه صرف نگرش مذهبی) مقیاسهای ذیل عنوان کرد که بهصورت ابداعکننده روش محاسباتی خاصی در این زمینه مطرح است.
افزون بر این موارد، مقیاسهای دیگری نیز با هدف اندازهگیری مذهبی از ابعاد چندگانه مذهب بهوسیلة پژوهشگران ساخته و بهکار گرفته شده است که در ادامه بدانها اشاره میشود.
Lioyd) و لویس (1998) نیز کوشیدند مقیاس دیگری (با روش محاسباتی لیکرت) برای اندازهگیری رفتارهای مذهبی (Religious behaviours) بسازند و در این تحقیق و تحقیق بعدی خود (2000) استفاده کردند.
Lling) و پترسون (Christopher Peterson) (2000) نیز پرسشنامهای برای سنجش اندازه تقید مذهبی افراد در انجام عبادتها با استفاده از روش محاسباتی و گزینههای لیکرت (اما با حذف گزینه بینابین) طراحی کردند و مقیاسی ساختند که در بررسی خودشان برای سنجش اثر عبادت بر بهبود بیماران آزمون شده است.
این پرسشنامه با پاسخهای پنجگزینهای و با شیوه حاصل جمع لیکرت تنظیم شده است و بهوسیلة محقق و پس از او در پژوهشهای دیگری از جمله بهوسیلة طهماسبیپور و کمانگیری (1375) و اسلامی (1376) مورد استفاده قرار گرفته است.