چکیده:
عصر صفویه که از مهم ترین ادوار در تاریخ ایران دوره اسلامی به شمار
می رود، به علل متعددی از موقعیت ممتازی برخوردار است؛ از جمله ، تقارن
زمانی با رشد مناسبات تجارت بین المللی و تعامل با کمپانی های هند شرقی
اروپا. خلیج فارس در این عصر (قرن 11 ق/ 17 م)، نقش بزرگی در روابط
تجاری ایران با کشورهای اروپایی ا یفا می کرد و دولت های مقتدر اروپا مانند
انگلیس، هلند و فرانسه ، کوشش می کردند تا تجارت خانه هایی در بنادر
خلیج فارس به دست آورده، تجارت شرق را به انحصار خود درآورند.
مشکل عمده ای که کمپانی ها با آن مواجه بودند، کمبود نقدینگی و یا پول
نقد برای سرمایه گذاری خارجی بود و از آن جا که حاضر به از دست دادن
بازارهای مشرق زمین نبودند، می بایست برای این مشکل راه چاره ای
م ییافتند. نمایندگان آنها نیز می کوشیدند تا تجارتشان را در آسیا ، متناسب
با تقاضا ی بازار اروپا و خواسته های خود سامان دهی کنند ؛ از این رو ،
کمپانی ها بر آن شدند که در تجارت محلی ادویه شرق هند و یا منسوجات،
فلزات، دارو و مواد خوراکی هند ، سهیم شوند . بدین منظور خط ارتباطی
منظمی بین بنادر ایران و هندوستان دایر کرد ند و در رقابتی سخت
با یک دیگر، به حمل و نقل مسافر و اجناس بازرگانان ایرانی و این پژوهش ، درصدد پاسخ گویی به این پرسش است که شیوه تجارت کمپانی های هند شرقی ، چه تاثیراتی بر تجارت دریایی خلیج فارس در عصر
صفویه داشت . فرضیه نوشتار نشانگر آن است که شیو ه تجارت کمپانی های
هند شرقی ، تاثیر آشکاری بر رونق و پیشرفت تجاری بنادر خلیج فارس در
عصر صفویه داشته است.
خلاصه ماشینی:
"A chronicle of thecarmelites in Persia and the papal mission of the XVIIth and XVIIIth یجاد دفاتر نمایندگی تجاری شورای کمپانی انگلیسی در سورات،در سال 1023 قمری1614/ میلادی،نمایندگانیبرای کسب اطلاعات مفید تجاری به ایران اعزام کرد تا فرمانی از شاه عباس اول مبنیبرآزادی کشتیهای این کمپانی در خلیجفارس و بنادر ایران دریافت کنند.
بازرگانان عمده طبق دستور شاه،میبایست از آن پس کالاهای کمپانی را از عوامل شاه خریداری کنند30 با اینکه سیاست تجاری کمپانی هلندی در خصوص وارد کردن ادویه به جای فرستادنپول نقد،عامل اساسی برخورد آنها با دربار صفوی به حساب میآمد،کمپانی همچنان تااواخر حکومت صفوی به این سیاست خود ادامه داد.
امادر سال 1059 قمری1649/ میلادی،اختلاف بین ایران و هند برسر تصرف قندهار کهموجب بسته شدن راههای خشکی افغانستان توسط شاه جهان-امپراتور گورکانیان هند-گردید،رونق کشتیرانی بین بنادر هند غربی و ایران را باعث شد1و حجم تجارت راههایدریایی را افزایش داد؛به طوری که طبق گزارش عاملان کمپانی انگلیسی،میزان اجناسیکه وارد بندرعباس شد،چهار برابر بود«هیچ کس به یاد نارد که این همه تاجر و جنسدر سورات به قصد ایران گرد آید.
2 جانفرایر نیز به این سیاست هلندیها برای فروش کالاهای خود در بندرعباس درسال 1088 قمری1677/ میلادی اشاره میکند:اخیرا کمپانی هلندی شش کشتی با بارادویه به بندرعباس وارد کرده است:3 تاورنیه نیز به وسعت تجاری کمپانی هلندی در ایران اذعان داشته که اجناس زیادیرا به ایران وارد کرده و فروخته است تا با پول آن،قیمت ابریشم خریداری شده رابپردازد."