چکیده:
پس از رحلت پیامبر اسلام، صدور اسلام به دارالکفر وجهه همت و اساس کار خلفا
قرار گرفت. در این راستا فاتحان مسلمان در سرزمینهای شام، مصر، عراق و ایران، این
سیاست دارالخلافه را به پیش میبردند. در این میان برخورد ساکنان دارالحرب با
رزمندگان مسلمان یکسان نبود. مقاله حاضر میکوشد تا به نحوه واکنش مغلوبان ـ به
ویژه اهل ذمه ـ در برابر فاتحان مسلمان بپردازد و روشن کند که چگونه اهل کتاب
میتوانستند با بستن پیمان ذمه به تابعیت نظام اسلامی درآیند و ضمن پذیرش تعهداتی،
از حقوق و امتیازات ویژهای برخوردار شوند و با امنیت کامل در سایه حکومت اسلامی
در هر نقطه از دارالاسلام ـ به جز حرم و حجاز سکنا گزینند.
خلاصه ماشینی:
"تعهداتی که فقها به موجب قرارداد ذمه برای اهل ذمه قایل بودند عبارت بود از: 1ـ هر مرد ذمی بالغ، آزاد و سالم، مکلف به پرداخت جزیه میباشد؛ 2ـ ذمی نباید به دین اسلام حمله کند و یا نسبت به امور مسلمانان بیاحترامی روا دارد؛ 3ـ ذمی نباید هیچگونه جسارت و بیاحترامی نسبت به پیامبر اسلام(ص) و قرآن روا دارد؛ 4ـ ذمی نباید به جان و مال مسلمانان تعرض کند و یا با تحریک و وسوسه، آنها را به ارتداد بکشاند؛ 5ـ ذمی مجاز نیست که با زن مسلمان ازدواج کند و یا نسبت به او مرتکب فحشا شود؛ 6ـ ذمی مجاز نیست که به دشمن کمک کند یا بیگانه حربی یا جاسوسان را پناه دهد و اسرار مسلمانان را فاش کند و یا به نفع دشمن جاسوسی نماید؛ 7ـ ذمی اجازه ندارد شراب بفروشد یا رباخواری کند و آشکارا شراب بنوشد و گوشت خوک مصرف کند؛ 8ـ ذمی باید لباس معین و مشخص بپوشد، زنار ببندد و کلاه بلند و رنگین (قلنسوه) برسر گذارد؛ 9ـ ذمی اجازه ندارد سوار اسب شود و یا حامل اسلحه باشد، اما میتواند بر استر و الاغ سوار شود؛ 10ـ ذمی نباید خانه را مرتفعتر از خانه مسلمانان بنا کند، بلکه ارجح است که کوتاهتر بسازد؛ 11ـ ذمی نباید به هنگام خواندن دعا، صدای خود را بلند کند و یا ناقوس را بلند بنوازد؛ 12ـ ذمی نباید بر جنازه مرده بلند بگرید و نیز باید مردههای خود را دور از مقابر مسلمانان در محل جداگانهای دفن نماید.
در برخی از منابع فقهی شیعی نیز تصریح شده که مجوسان پیامبری داشتهاند که به قتل رسیده و کتاب آسمانی آنها نیز که بر دوازده هزار پوست گاو تحریر یافته بود در آتش سوزانده شده است؛ جمالالدین حسنبن یوسف مطهر حلی، تذکرة الفقها (بیجا، المکتبة المرتضویه، بیتا) ج 1، ص 438؛ محمدحسن الحر العاملی، وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، تصحیح شیخ عبدالرحمان ربانی شیرازی (بیروت، داراحیاء تراث عربی، بیتا) ج 11، ص 96؛ محمدبن علیبن الحسین (شیخ صدوق) من لایحضره الفقیه، ترجمه صدربلاغی (تهران، نشر صدوق، 1369) ج 2، ص 357."