چکیده:
مسلمانان در طی هشت قرن حضورشان در اندلس میراث علمی بسیار
گرانسنگی را از خود بجای گذاشتند. یکی از مهمترین موضوعاتی که مورد
توجه ویژه آنان قرار گرفت، جغرافیا بود. در این مقاله جغرافیدانان اندلس و
تألیفات آنها مورد بررسی قرار گرفته است. این آثار جغرافیایی را میتوان به
شیوههای مختلفی تقسیم بندی کرد. تعدادی از آنها به شکل مسالک و
ممالک تألیف شدهاند مهمترین اثر در این زمینه کتاب المسالک و الممالک
بکری است که فقط بخشهایی از آن باقی مانده است. همچنین در اندلس
به سفرنامه نویسی و تهیه نقشههای جغرافیایی نیز اهمیت ویژهای مبذول شده
است.
در این مقاله سعی شده تا آثار جغرافیایی که در هر یک از زمینههای فوق
تألیف شده به اختصار مورد بررسی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"همزمان با ابنجبیر «ابوالعباس احمد الشریشی» (در گذشته به سال 616 یا 619ه) برای تحصیل علم به مشرق سفر کرد در منابع اسمی از سفرنامه وی نیامده و آثاری که از او یاد شده بیشتر در مورد موضوعات ادبی و فقهی است،(77) اما با مراجعه به نفح الطیب مقری اشعاری را از شریشی مییابیم که میتوان حدس زد او در هر سال به کدام شهر سفر نموده است.
در بین جغرافیدانان اندلس، ادریسی به لحاظ تألیف اثری در مورد نقشهنگاری اهمیت خاصی دارد، او کتابی به نام «روض الفرج و نزهة المهج» تألیف کرد که دارای هفتاد و سه نقشه است و در مقدمه این کتاب مینویسد هدف وی به دست دادن اندیشهای مختصر از نقشهنگاری است و منابع خود را نام میبرد و آن چه را که در غرب دیده و یا از جهانگردان شنیده است، شرح میدهد.
در مورد حمله نورمانها به اشبیلیه مراجعه کنید به: محمدبن محمد ابن عذاری، البیان المغرب فی اخبار الاندلس و المغرب تصحیح لویی پرونسال (بیروت، دارالثقافه 1400ه) ج 2، ص 88 ـ 89؛ مقری، نفح الطیب، ج 1، ص 323 ـ 324؛ عبدالرحمنبن محمد ابن خلدون، تاریخ ابن خلدون (قاهره، بینا، بیتا).
عبدالرحمن حمیده، اعلام الجغرافیین العرب، ص 289؛ مجله مشکوة شماره 62 ـ 65 سال 1378 مقاله حضور مسلمانان در قاره امریکا پیش از کریستف کلمب تألیف محمد عبدالجبار ترجمه محمدتقی اکبری ص 105 گرچه این نظریه توسط برخی محققان عنوان شده اما به نظر میرسد در آن مدت نمیتوانستند اقیانوس اطلس را طی کنند و این جزایر باید جزایر نزدیک اندلس همچون جزایر قناری باشد."