چکیده:
کتاب اعلام الملوک، مسمی به راحة الصدور و آیة السرور از کتب مهم اواخر قرن
ششم و اوایل قرن هفتم خواه از باب سلاست انشاء و خواه از جهت اشتمال بر اطلاعات
فراوان تاریخی و اجتماعی در شمار معتبرترین و سودمندترین کتب فارسی پیش از حمله
مغول به شمار میرود. مؤلف آن نجمالدین از راوند کاشان میباشد. وی در این کتاب پر
ارزش پس از مقدمه وارد تحقیق و بحث در دولت سلجوقیان شده و کار آنان را از ابتدا تا
پایان کار سنجر به تفصیل آورده است.
این کتاب در سال 1921 میلادی به سعی و اهتمام محمد اقبال تصحیح گردید
و توسط انتشارات امیر کبیر (چ اول، 1333 و چ دوم، 1364ش) با حواشی مرحوم
مجتبی مینوی به چاپ رسید. مصحح محترم مقدمه عالمانهای به زبان انگلیسی درباره
شیوه کار خود در تصحیح، نویسنده کتاب، محتوا و منابع آن، تأثیر راحة الصدور در کتب
تاریخ پس از خود و نقد کتاب نوشتهاند که برای مبتدیان و منتهیان فوق العاده سودمند
است و به نکاتی اشاره کردهاند که پیش از آن کمتر کسی مطرح نموده است.
مقاله حاضر، ترجمه مقدمه انگلیسی محمد اقبال بر این کتاب گرانسنگ است.
خلاصه ماشینی:
"همچنین مهارتهایی نیز در صحافی کتاب و طلاکاری (تذهیب) به دست آورد و همچنین علم حقوق و خداشناسی را از برخی از علمای مشهور و بزرگ زمان خود چون فخرالدین البلخی و بهاءالدین یزدی و صفیالدین الاصفهانی (استاد دانشکدهای در همدان که توسط مادر سلطان ارسلان پایه گذاری شده بود(12)) فرا گرفت و از آنها جواز خطابه را دریافت کرد.
نقل قول مستقیم یا غیر مستقیم بعضی کتب تاریخی از کتاب حاضر همان طور که در بالا اشاره کردیم تنها منبع اطلاعات نویسنده برای قسمتهای آغازین این کتاب، سلجوقنامه اثر ظهیرالدین نیشابوری بوده است که کتاب خود را در دوره سلطنت طغرل، آخرین شاه سلجوقی نوشته است.
اثر دیگر، بخش تاریخ سلجوقی در انتهای کار بزرگ رشیدالدین (جامع التواریخ) است که دقیقا مانند خلاصهای است که ذکر شد با این تفاوت که در انتهای این بخش یک متمم (ذیل) مربوط به سلطنت سلطان طغرل وجود دارد که توسط ابوحمید محمد بن ابراهیم در سال 599 یا طبق اظهار خود او هشت سال و دو ماه پس از مرگ سلطان نوشته شده است.
در این مورد هم بلوشر عقیده دارد (در همان نوشته که ذکر شد) که راحة الصدور منبع بدون واسطه میرخواند مؤلف کتاب روضة الصفا بوده است، اما من باز هم با او مخالفم چرا که نام کتاب ما در میان فهرست طولانی منابع او در ابتدای کتابش نیامده است."